Zo ontmantelde de politie een berichtendienst voor criminelen

Brigadiers van de Franse Gendarmerie valt het vanaf 2017 op dat gevonden telefoons van criminelen erg vaak gebruikmaken van dezelfde beveiligde communicatietechniek: EncroChat. Niet zelden zijn die telefoons van leden van georganiseerde misdaadgroepen en drugskartels. Vanaf 2019 probeert een Frans-Nederlandse samenwerking van politie- en justitiediensten de versleutelde berichtendienst te kraken. Met succes.

Gisteren gaven de politiediensten een gezamenlijke persconferentie in Den Haag. De ontmanteling van EncroChat leverde volgens de Franse openbaar aanklager Carole Etienne een ‘kolossale hoeveelheid aan versleutelde data’ op. Haar Nederlandse collega's noemen het een ‘goudmijn’.

Maandenlang kunnen honderden rechercheurs in verschillende Europese landen rechtstreeks meekijken met chatgesprekken tussen duizenden criminelen. Van loopjongens tot gevaarlijke bendeleiders, allen wanen ze zich veilig.

Aangepast telefoontje zonder microfoon, camera of gps-chip

Uit het onderzoek blijkt de wijze waarop EncroChat te werk gaat. Het bedrijf garandeert zijn klanten ‘perfecte’ anonimiteit en wereldwijde dekking en richt zich volgens de politie volledig op de criminele markt. EncroChat gaf voor 3000 euro abonnementen uit voor een periode van een jaar. Een aangepast telefoontje zonder microfoon, camera of gps-chip maar mét de versleutelde dienst kost zo’n duizend euro. Begin 2020 zijn er zo’n 50.000 van deze telefoons in omloop, waaronder 12.000 in Nederland.

De chatgesprekken geven een uniek inkijkje in de wereld van de drugscriminaliteit en zijn relevant in een groot aantal lopende strafrechtelijke onderzoeken. Complete deals worden voor de ogen van rechercheurs besproken, inclusief de vorm van transport en de afgesproken prijs.

In de berichtendienst worden ook aanslagen gepland, of ontvoeringen en martelingen bedacht. Om te kunnen ingrijpen wordt in alle onderschepte berichten automatisch gezocht naar woorden als ‘kill’ en ‘slapen’. Een hit krijgt een score, hoe hoger de score, hoe meer onderzoek volgt om een mogelijk levensbedreigende situatie te voorkomen. “We waren de criminelen telkens een stap voor”, zegt Andy Kraag, hoofd dienst landelijke recherche.

Meer dan 100 miljoen berichten gekraakt

Hoe de opsporingsdiensten EncroChat wisten te kraken blijft een mysterie. De Nederlandse politie spreekt van ‘state-of-the-art-cybertechnieken’ die zijn gebruikt, en verwijst verder naar de Fransen, die nog minder details loslaten dan de Nederlandse opsporingsdiensten. Het ligt voor de hand dat het systeem van EncroChat is geïnfiltreerd, in plaats van dat elke telefoon is gehackt. Dat is overigens niet voor het eerst, drie keer eerder wist de politie een veelgebruikte versleutelde berichtendienst te kraken. Dat bleek later waardevolle informatie op te leveren die sinds 2018 als bewijs mag worden gebruikt en is ingezet bij diverse grote rechtszaken rond drugscriminaliteit en liquidaties.

Deze slag blijkt bijzonder effectief: wereldwijd worden meer dan 100 miljoen berichten gekraakt door opsporingsdiensten. Tot 13 juni. Dan waarschuwt het bedrijf EncroChat alle criminele gebruikers en adviseert ze de telefoons weg te gooien. Te laat, aldus de politie. “Wij beschikken al over die miljoenen berichten. Een schat aan informatie die ook in de toekomst belangrijk zal zijn bij onderzoek naar talloze zaken”, aldus Kraag.

Lees ook:

De politie kon meelezen met versleutelde chatberichten

Europese opsporingsdiensten kraken een chatnetwerk van criminelen: honderden aanhoudingen, liquidaties voorkomen.