Zo gaan we in Nederland om met piepjonge verdachten

Twee jongens werden op Nieuwjaarsdag voor het oog van de camera’s door de politie afgevoerd: de een diep weggestoken in een jas met capuchon, zijn gezicht bedekt, de ander met een sjaal of deken over zijn hoofd. Op de schok door het overlijden van een 39-jarige man en zijn vierjarige zoon bij een brand in Arnhem tijdens de jaarwisseling, volgde de schok door de jonge leeftijd van de verdachten: pas twaalf en dertien jaar. Hoe gaan we in Nederland om met zulke jonge verdachten?

De politie haalde hen thuis op, in de flat waar de brand heeft gewoed. Volgens de politie zagen agenten geen andere mogelijkheid dan directe aanhouding, vanwege de ‘maatschappelijke onrust’. Er was maar een uitgang, dus de kinderen konden niet anders dan voor de camera’s worden weggeleid. Door hun gezicht af te schermen, probeerde de politie hun privacy te beschermen.

Traumatisch

Meestal probeert de politie een aanhouding te voorkomen, vertelt Yannick van den Brink, docent jeugd- en strafrecht aan de Universiteit Leiden. Hij schreef een proefschrift over jeugddetentie. “Normaal gesproken worden minderjarigen uitgenodigd naar het bureau te komen. Een aanhouding is voor kinderen het meest traumatische onderdeel van het strafproces. Als daar camera’s bij zijn, kan dat de ervaring nog heftiger maken.”

Eva Huls van Defence for Children waarschuwt dat de jongens mogelijk toch zijn herkend, bijvoorbeeld aan hun kleding. “Dit kan schadelijk zijn voor hun toekomst, zeker bij dit soort heftige feiten. En we weten we nog niet wat hun rol precies is geweest, als ze al betrokken waren.” Huls vindt dat journalisten de aanhouding niet hadden moeten filmen en uitzenden.

Niet te herkennen

Een woordvoerder van de NOS, die beelden gebruikte in het journaal, zegt dat daarover op de redactie vooraf is gediscussieerd. “Maar juist omdat het om zulk dramatisch nieuws en om zulke jonge verdachten gaat, vonden we dit een wezenlijk element.” Hij denkt dat de twee op de beelden niet te herkennen waren.

De jongens zijn de afgelopen dagen door de politie verhoord. Ze brachten de eerste nacht door in een gewone politiecel. Voor de afgelopen nacht zocht de politie een oplossing ‘passend bij hun leeftijd’. Of dat gelukt is, is niet bekend.

Standaardcel

Dat kinderen in een standaardcel zitten, gebeurt vaker, zegt Van den Brink. Hij vindt dat een slechte zaak. “Jonge kinderen worden ingesloten in plekken die daarvoor niet zijn ingericht. Een vrijheidsbeperking heeft sowieso enorme impact, je zou dat zo kindvriendelijk mogelijk moeten doen.” Dat kan niet op een afdeling met bijvoorbeeld schreeuwende volwassenen, stelt hij.

Volgens Van den Brink zijn er een paar politiebureaus met ‘kindvriendelijke cellen’ op een aparte afdeling. Een daarvan is niet heel ver van Arnhem, in het Overijsselse Borne. “Daar heb je een tv’tje en een afbeelding van Super Mario op de muur”, vertelt Van den Brink.

Voor de rechter

De jongens worden vrijdag, twee dagen na hun aanhouding, voorgeleid aan de rechter. In Nederland mogen kinderen relatief lang worden vastgehouden voor een rechter naar hun zaak kijkt: bijna vier dagen. Ook dat vindt Van den Brink een punt van zorg. “In bijvoorbeeld Spanje en Engeland is dat maar 24 uur.”

Ook kunnen kinderen in Nederland al op vrij jonge leeftijd worden berecht. In sommige Europese landen kan dat pas vanaf veertien jaar, of nog ouder. Ook het kinderrechtencomité van de Verenigde Naties legt de grens sinds vorig jaar bij veertien. “Jongere kinderen kunnen de gevolgen van hun handelen nog niet goed overzien”, legt Van den Brink uit. “Bovendien begrijpen ze hun proces niet goed, en is er dus geen eerlijk proces mogelijk.” Van den Brink vindt dat Nederland op termijn toe moet naar de grens van veertien jaar.

Of deze jongens inderdaad worden vervolgd, en wat de tenlastelegging wordt, is nog niet bekend. De politie doet nog volop onderzoek in de flat. Bij een lichtere verdenking mogen kinderen hun proces thuis afwachten. Bij ernstiger verdenkingen kan de voorlopige hechtenis oplopen tot 104 dagen. Kinderen tot zestien jaar kunnen voor de rechter maximaal een jaar jeugddetentie krijgen.

Lees ook:

Jongens van twaalf en dertien gearresteerd in verband met dodelijke brand in Arnhem

De politie heeft twee tieners gearresteerd naar aanleiding van een brand in Arnhem, waarbij een man en zijn zoontje omkwamen. De gearresteerde jongens zijn twaalf en dertien jaar oud.

Flatbrand Arnhem: met de flat was weinig mis, met de bank wel

Veiligheidsonderzoeker René Hagen stak de afgelopen maanden twintig banken in een galerijflat aan. Hij ontdekte dat er met dit flattype weinig mis is,maar met de bank wel. Die is dodelijk.