Ziekenhuizen en stakers zijn kemphanen, maar ook bondgenoten in de strijd om meer geld

Voor wie donderdag een staar- of heupoperatie gepland had staan, is de kans groot dat die is afgezegd. Op 64 locaties van bijna vijftig algemene ziekenhuizen vindt donderdag geen planbare zorg plaats. Medewerkers draaien zondagsdiensten, in de strijd om een hoger loon en betere arbeidsvoorwaarden.

De ziekenhuizen willen wel meer betalen, maar niet verder gaan dan een loonsverhoging van 10 procent dit jaar en 3 procent volgend jaar. Dat is voor de vakbonden onvoldoende. Die willen zich niet vastleggen op die 3 procent volgend jaar, maar de handen vrij houden om in 2024 een looneis te kunnen stellen die overeenstemt met de prijsstijgingen in de supermarkt.

“De bonden willen niet alleen het onderste uit de kan, ze willen ook de bodem eruit schrapen”, zei Ad Melkert er eerder over op Radio 1. Volgens de voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen gaan de werkgevers met hun bod al “boven de grenzen van wat we kunnen betalen”.

Ook de zorgverzekeraars en het kabinet zijn partij in het conflict

Aan de felverlichte onderhandelingstafel in de zorg zitten de werkgevers en werknemers, maar op de schemerige achtergrond zijn meer partijen te zien. Het kabinet, dat de zorgkosten wil beperken. En de zorgverzekeraars, die de premie voor hun verzekerden niet teveel willen laten stijgen. Wat gebeurt er als de ziekenhuizen in zouden gaan op de eisen van de bonden?

Allereerst, en daar hameren de bonden op: het wordt dan waarschijnlijk makkelijker mensen voor de zorg vast te houden en nieuwe mensen aan te trekken. Het tekort aan personeel bepaalt steeds meer hoeveel zorg de ziekenhuizen nog kunnen verlenen, en het zorgt voor hoge werkdruk.

De ziekenhuizen willen daarom ook de lonen verhogen. Maar daar moeten het kabinet en de zorgverzekeraars dan wel aan mee betalen, vindt Melkert. Hij vindt dat zij samen een half tot één miljard euro extra in de zorg moeten steken, maar krijgt in Den Haag tot dusver geen gehoor.

Ziekenhuizen kunnen eenmalig verlies aan

Het inwilligen van de eisen van de werknemers duwt de ziekenhuizen diep in de rode cijfers, zo waarschuwden analisten van ABN Amro dit najaar al. Nu de bonden hun eisen al iets gematigd hebben, zijn die rode cijfers minder dramatisch dan het toen leek. De bank voorspelt dit jaar een tekort bij de ziekenhuizen van 400 miljoen. De personeelskosten zijn daarbij de belangrijkste factor, maar ook de hogere prijzen voor energie en materiaal wegen mee.

“Eén verliesjaar, dat kunnen de ziekenhuizen dragen”, zegt Anja van Balen, expert op het gebied van de zorgmarkt bij de bank. “Ik verwacht dat de overheid ze volgend jaar wel weer zal compenseren voor de inflatie. De meeste ziekenhuizen staan er goed voor.” Het levert ze hooguit ‘gedoe’ op met banken waar ze leningen hebben lopen, verwacht Van Balen.

De staking is dan ook niet alleen gericht op Melkert en de ziekenhuisdirecties, maar is tevens bedoeld voor de banken en minister Kuipers van volksgezondheid, zegt Van Balen.

De loonstijging kan ook samengaan met meer productiviteit

De ziekenhuisdirecties lopen wel een risico, zegt Xander Koolman, hoogleraar gezondheidseconomie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. “De slechtst denkbare uitkomst, vanuit hun perspectief, is dat zij wél hun personeel extra betalen maar daarvoor niet gecompenseerd worden.”

Het is niet zo dat elke euro die er in de lonen bijkomt ook gecompenseerd moet worden, zegt Koolman – al doen de ziekenhuisdirecties dat soms zo voorkomen. “Ziekenhuizen kunnen ook de arbeidsproductiviteit laten groeien. In goede jaren stijgt die in ziekenhuizen met 3 tot 5 procent”, zegt Koolman. Dat betekent dat de ziekenhuizen het werk met minder mensen af kunnen, en dat bespaart kosten.

Toch lijkt de kans groot dat de zorgverzekeraars op zijn minst een deel van de loonstijging voor hun rekening zullen nemen. “De ziekenhuizen staan sterk richting de zorgverzekeraars, want zij zijn verplicht zorg in te kopen voor hun verzekerden”, zegt Koolman. “En ook zij zien dat minder mensen in de zorg willen werken.” Als de ziekenhuizen dan toch met een beter bod over de brug moeten komen, dan kunnen ze in elk geval aan de verzekeraars laten zien dat ze alles hebben geprobeerd om dat te voorkomen.

Er is wel een voorwaarde, zegt Koolman: dan moeten de stakingen ook de samenleving ervan hebben overtuigd dat de lonen verder omhoog moeten. En bij het winnen van de publieke opinie voor dat doel zijn de werkgevers en de werknemers, de twee kemphanen in dit conflict, in feite bondgenoten.

Lees ook:

Ziekenhuismedewerkers zijn het zat: stakingen in meer dan vijftig ziekenhuizen

Het geduld van de bonden is op. In ruim vijftig ziekenhuizen zijn donderdag stakingen, omdat werkgevers niet aan de looneisen willen voldoen.