Ineens moet het RIVM zich buigen over kernwapens. Het instituut heeft berekend wat het voor Nederland betekent als in Oekraïne een kernbom valt.
Wat is het mogelijke effect van een kernbom elders in Europa op de gezondheid in Nederland? De nucleaire dreiging vanuit Rusland zorgt dat het RIVM ineens vragen moet beantwoorden die ‘tot vorige week niemand stelde’, zo zegt Lars Roobol, stralingsdeskundige en afdelingshoofd bij het centrum voor veiligheid van het RIVM.
Een eerste scenario is nu doorgerekend: wat zijn de risico’s in Nederland als de Russische president Vladimir Poetin een kernbom zou laten vallen op Oekraïne? Roobol en zijn collega’s gingen daarbij uit van het type kernbom waarbij erg veel radioactieve jodium in de lucht terechtkomt. Die stof zou daarna in enkele dagen ons land zou kunnen bereiken.
Dat is niet het type bom dat ter plekke ook de grootste verwoesting op de grond aanricht. Volgens Roobol is de bom die is doorgerekend vergelijkbaar met de twee die in Japan vielen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Naast jodium bereiken onder andere ook radioactief strontium en cesium Nederland.
“We zijn uitgegaan van dit scenario, onder andere omdat er ophef was over het hamsteren van jodiumpillen”, zegt Roobol. “We vroegen ons af: is er reden om die tabletten te gaan halen?”
Vergelijkbaar met de kernramp in Tsjernobyl
Mocht dit type bom op Oekraïne vallen, dan blijkt uit de berekeningen dat de hoeveelheid straling in Nederland ruwweg even groot zou zijn als in 1986, na de ramp met de kerncentrale in Tsjernobyl. Ook onder normale omstandigheden is er overal ter wereld wel wat straling. De straling die Nederlanders in de weken na de kernramp éxtra te verduren kregen, is vergelijkbaar met de hoeveelheid die ze normaal in anderhalve week opdoen in hun eigen woonkamer, of de straling waaraan ze blootstaan in het vliegtuig tijdens een reis naar Japan.
Jodiumtabletten innemen is volgens Roobol niet zinvol in dat scenario. “Er komen geen stoffen in zulke hoeveelheden naar Nederland, dat er aanleiding is om méér maatregelen te treffen dan we deden in 1986”, stelt hij. Destijds moesten de koeien enkele dagen op stal blijven, en werd radioactieve spinazie uit de handel genomen.
Wim Turkenburg, kernfysicus en emeritus hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, kan zich vinden in die inschatting van het RIVM, als het gaat om de gevolgen van een kernbom op Oekraïne in Nederland. “Wel zijn de gevolgen in Oekraïne zelf dramatisch veel groter en ernstiger dan bij de kernramp in Tsjernobyl van 1986", vult hij aan.
‘We moeten veel meer weten over kernwapens’
Berekeningen rond kernbommen zijn nieuw voor het RIVM, dat de opdracht daarvoor kreeg van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS), de stralingsautoriteit van de overheid. Het RIVM werkt onder andere samen met meteorologisch instituut KNMI. De sommen zijn nog niet gepubliceerd. Roobol spreekt van ‘een eerste vingeroefening’, waarin het meest simpele scenario is doorgerekend.
“Voor verdere berekeningen moeten we veel meer weten over kernwapens. Wij zijn een civiele organisatie. Wij kennen niet alle kernbommen”, zegt Roobol. “We zijn daarover in gesprek met Defensie, en proberen zoveel mogelijk details te verzamelen.”
Roobol kan daarom nog niet zeggen wat het zou betekenen als er een kernbom dichterbij valt dan in het scenario dat nu is doorgerekend, en of het innemen van jodiumtabletten dan bijvoorbeeld wel zin heeft. “Maar als een kernbom echt bij ons land in de buurt valt, kom je sowieso in heel andere scenario’s terecht.”
Soms hebben jodiumtabletten wel nut
Het RIVM heeft al wél ervaring met het berekenen van de mogelijke gevolgen van een ongeval in de kerncentrale van Borssele, of de centrales net over de grens in België en Duitsland. Bij zo'n ongeval kan het slikken van jodiumtabletten wel zinvol zijn. De gevolgen van een kernramp dicht bij huis zijn in het ergste geval veel groter dan die van het scenario van een kernbom op Oekraïne, dat nu is doorgerekend.
Lees ook:
Hoe gevaarlijk is een Oekraïense kerncentrale in Russische handen?
Russische troepen hebben nu twee van de vijf Oekraïense kerncentrales in handen. Hoe gevaarlijk is dat?
Jodiumtabletten: wat heb je eraan als de bom valt?
Heeft het zin om jodiumtabletten in te slaan, om jezelf te beschermen tegen straling door een kernbom?
