Wat is het effect van de coronapas nu? In elk geval geen 15 procent, zoals Kuipers suggereerde

Het was een opvallend moment in de persconferentie gisteravond, toen het ging over de coronapas. Minister van volksgezondheid Ernst Kuipers zei dat die ‘wel een 15 procent dempend effect kan hebben’. Kuipers voegde eraan toe dat dat in een situatie zoals de huidige, met een snelle verspreiding van het virus, precies het verschil is ‘tussen een sterke toename en het gelijk blijven van het aantal besmettingen’. Kuipers baseert zich op een recent onderzoek van onder andere de TU Delft.

Maar bij wie dat onderzoek kent, leidden Kuipers’ woorden tot verbazing. Het werkelijke effect van het coronatoegangsbewijs is nu waarschijnlijk veel kleiner. “Ik moest wel even nadenken: hé, wat bedoelt-ie?”, zegt ook Niek Mouter, die het onderzoek leidde.

Kuipers kwam aan het einde van de persconferentie overigens terug op die woorden, na een kritische vraag van radiozender BNR. Hij stelde dat hij had gesproken over een effect ‘tot wel 15 procent’.

Coronapas op school en in de supermarkt

Het percentage komt wel uit het onderzoek van Mouter, dat begin vorige week verscheen. Volgens de onderzoekers gaat het dan over een coronatoegangsbewijs dat op veel meer plekken is ingevoerd. Het zou betekenen dat op alle plekken behalve op school en bij mensen thuis een QR-code nodig is.

Om die te krijgen moet je gevaccineerd, getest of recent genezen zijn. In dit scenario zou dus ook op het werk een QR-code nodig zijn, en in de supermarkt. Zo’n coronapas zou ‘in het optimale scenario’ het aantal besmettingen verlagen met 15 procent.

Hoe effectief is de huidige coronapas dan wel? Bij het huidige gebruik voorkomt de pas volgens de onderzoekers hooguit 5,4 procent van de besmettingen, erkende Kuipers desgevraagd, helemaal aan het eind van de persconferentie.

Zelfs die inschatting is te hoog, denkt onderzoeker Mouter. Het gaat bij die rekensom om een pas die overal geldt, behalve thuis, op school en op het werk. Dat betekent dat de pas ook in bijvoorbeeld supermarkten zou moeten worden gevraagd, en dat is nu niet zo. Ergo: het effect van de huidige pas is in elk geval lager.

‘Als iedereen een infectie heeft doorgemaakt, is het effect nul’

Bovendien is van belang hoeveel Nederlanders gevaccineerd zijn of een recente infectie hebben doorgemaakt. Hoe groter die aantallen, des te minder maakt het coronatoegangsbewijs het verschil. “Hoe meer mensen besmet raken, des te kleiner het effect van 3G”, zegt Mouter.

“Stel dat uiteindelijk iedereen een infectie zou hebben doorgemaakt, heeft iedereen een coronatoegangsbewijs, en is het effect dus nul.”

Het percentage van 5,4 procent is berekend op basis van de cijfers van twee weken geleden, maar juist in de afgelopen twee weken kregen rond de 600.000 mensen een positieve coronatest. Dat betekent dat het effect nog wat kleiner is. Hoeveel kleiner, dat kan Mouter niet zeggen. “Daarvoor moeten we het model opnieuw draaien.”

Gaan ongevaccineerden bij elkaar zitten?

Er is nog een factor die het cijfer drukt: het gedrag van ongevaccineerden. In het ‘optimale scenario’, waarop de berekeningen zijn gebaseerd, blijven zij vaker thuis. Maar uit gedragsonderzoek blijkt dat zij vanwege de coronatoegangspas vaker bij elkaar willen komen op plekken waar dat nog wel kan. Dat heeft een averechts effect op de besmettingscijfers. Ook daardoor kan het cijfer in de praktijk lager uitpakken.

Het huidige coronatoegangsbewijs is dus in de praktijk een stuk minder effectief. Kuipers erkende dat op het moment dat het ‘virus de pan uitrijst’ en de coronapas maar een ‘beperkt’ gebruik heeft, het effect ook beperkt is. Maar tegelijkertijd vindt hij het onverantwoord om het instrument ‘in de prullenmand’ te gooien.

Betekent dat dat Kuipers voorsorteert op een uitbreiding van het gebruik van de pas? Daar wilde de minister tijdens de persconferentie niet op vooruitlopen.

Lees ook:

2G en 3G zijn nu nauwelijks effectief, dus dan maar 1G? ‘In Denemarken lukt het ook gewoon om iedereen te testen’

Onderzoek toont aan dat het 2G- of 3G-systeem (nu) nauwelijks effectief is. Wat zijn de alternatieven voor de coronapas?