Was het geluk of wijsheid dat het hoge water in Nederland geen slachtoffers heeft gemaakt?

Rijkswaterstaat veegt opgelucht het zweet van het voorhoofd, zegt projectmanager rivieren Hans Brouwer. De hoogwatergolf in de Maas, die Limburg dit weekend zo in spanning hield, is de Noordzee ingestroomd. In Nederland zijn geen dodelijk slachtoffers gevallen. De ellende die de inwoners in het zuidelijk deel van Limburg door hevige regenval te verduren kregen, bleef de rest van het land grotendeels gespaard.

Of dat geluk was, of toch vooral wijsheid, moet de komende tijd blijken, zegt Brouwer. Rijkswaterstaat zal uitzoeken welke lessen getrokken moeten worden, maar om daarover concreet te zijn, is eerst een uitgebreide evaluatie nodig, zegt hij.

Toch durft Brouwer wel te stellen dat de maatregelen die in het kader van ‘Ruimte voor de rivier’ en de Maaswerken na de overstromingen van 1993 en 1995 werden genomen, erger leed hebben weten te voorkomen. Doordat uiterwaarden zijn verlaagd, en dijken zijn verlegd, kunnen de rivieren benedenstrooms nu meer water opvangen. Daardoor zijn ook bovenstrooms de waterstanden lager. “Die maatregelen hebben zeker effect gehad”, zegt Brouwer. “We hebben nu meer water verstouwd dan in 1993 en 1995. Maar het is natuurlijk geen nieuws dat het desondanks op sommige plekken echt spannend was de afgelopen dagen.”

Het was dan ook de eerste praktijktest voor de Maaswerken, waarvan sommige nog maar net voltooid zijn. Zo ook het Maaspark Ooijen-Wanssum, met onder meer een nevengeul voor hoog water. “Ze hebben deze zomer bij wijze van spreken het lintje doorgeknipt”, zegt Brouwer daarover. “Meteen moest blijken of het in de praktijk deed wat het moest doen.” Dat was het geval. Het stroomopwaarts gelegen Venlo bleef dankzij dat uitstroomgebied beschermd.

Schade door extreme neerslag

Dat laat onverlet dat de schade door de wateroverlast in met name het zuiden van Limburg groot is. Alleen al in de gemeente Valkenburg aan de Geul bedraagt de verwoesting ruim 400 miljoen euro, zei burgemeester Daan Prevoo woensdagavond. Die schade werd veroorzaakt door extreme neerslag, die ervoor zorgde dat normaal kleine beken en riviertjes in het gebied buiten de oevers traden. “Het ging zo ontzettend snel”, blikt Brouwer terug. “Daar moeten we absoluut niet licht over denken. Ook ik heb geprobeerd me te verplaatsen in mensen die de auto weg gingen zetten en bij thuiskomst zagen dat hun huis was ondergelopen.”

Dat regionale stroomgebied valt onder de verantwoordelijkheid van het waterschap Limburg, maar de lokale overstromingen confronteerden Rijkswaterstaat ook met nieuwe uitdagingen. “Want dat water komt natuurlijk wel in de Maas terecht”, zegt Brouwer. “Ook voor ons was het spannend om te zien of de Maas dat overschot aan water aan zou kunnen.”

Bovendien illustreert de hevige zomerse regenval wat Rijkswaterstaat al langer weet: met het oog op klimaatverandering is het zaak Nederland voor te bereiden op extreem weer. Ging het daarbij lange tijd voornamelijk over hoogwater, bij het maken van nieuwe plannen houdt Rijkswaterstaat juist ook rekening met lange perioden van droogte. Brouwer: “Het is gek om nu te zeggen, maar we zijn juist ook bezig met extreem lage waterstanden. Ook dat heeft namelijk gevolgen voor de scheepvaart, de natuur en de waterveiligheid.”

Hoe dan ook is het werk aan de rivieren nooit klaar, weet Brouwer, die ook manager was van het project ‘Ruimte voor de rivier’. “De natuur blijft veranderen. Net als de manier waarop wij mensen ermee omgaan. Ik werk al twintig jaar aan de rivieren, dus voor mij is dit een heel dubbel moment. Aan de ene kant heb ik met schrik naar het nieuws gekeken de afgelopen tijd. Maar tegelijkertijd is het bijzonder om zo onderstreept te zien hoe belangrijk ons werk is.”

Lees ook:

De aardappelen, bieten en uien van akkerbouwers Rob en Niek de Boer liggen er verzopen bij

Ook voor akkerbouwers is de schade aan de Maas aanzienlijk. Toch waakt Rob de Boer voor ondoordachte maatregelen. ‘Het is eeuwig zonde om de Maas hier te verbreden.’