Waarom een debat over het coronabeleid zo moeilijk is: ‘Het kabinet houdt andersdenkenden uit het team’

Hoogleraar publieksfilosofie en voormalig arts Marli Huijer ondervond aan den lijve hoe moeilijk het is om een ander coronabeleid voor te stellen. Na een interview waarin ze de lockdowns buitenproportioneel noemde, kreeg ze allerlei mails van mensen die vielen over haar uitspraken. “Zij dachten dat ik vond dat ouderen en kwetsbaren maar gewoon moesten sterven. Terwijl ik voorstelde om beter te kijken naar mogelijkheden voor jongeren.”

Yoeri Albrecht, directeur van het Amsterdamse cultuurcentrum De Balie, merkt dat ‘ook mensen met een lange staat van dienst’ schroom hebben om hun ongezouten mening over de corona-aanpak te geven in de debatten die zijn instelling via internet uitzendt. “Ze zijn bang voor de polarisatie, om te worden geassocieerd met complotdenkers. Dat zien we dagelijks.”

Risicomijdend

Waar komt die schroom vandaan? Huijer denkt dat de risicomijdende manier waarop de overheid haar beleid voert, maakt dat er weinig ruimte is voor kritiek. “Het beleid is nu gericht op zo weinig mogelijk risico. Daardoor ontstaat er een effect dat ook wel ‘precautionisme’ wordt genoemd: risico moet steeds verder worden uitgebannen. Maar daardoor verdwijnen vragen over de maatschappelijke kosten van de lockdown meteen uit beeld.”

“De overheid heeft vanaf het begin gekozen om vooral te zenden in plaats van open te staan voor gesprek. De Duitse overheid koos zelfs voor de strategie om angst aan te jagen, en het lijkt alsof Nederland het niet bepaald anders heeft aangepakt”, zegt Albrecht. “Daarmee wordt het publieke debat ernstig ondermijnd. Terwijl dat juist cruciaal is voor de solidariteit die we nodig hebben om uit deze crisis te komen; mensen willen pas iets voor de ander opgeven als ze zijn betrokken bij de besluitvorming en zich gehoord voelen.”

Gebrek aan ideeënstrijd

Daan Roovers, de huidige Denker des Vaderlands, ziet vooral een gebrek aan ideeënstrijd in het debat over corona. “In het politieke debat zijn eigenlijk alle middenpartijen het eens over het beleid. Kritiek komt alleen van de politieke flanken, zoals Forum voor Democratie.” Ook in de media wordt niet echt gediscussieerd, stelt ze. “Je ziet eigenlijk alleen lobbyclubs die aan de talkshowtafels mogen verkondigen waarom hun branche open moet, of waarom hun achterban eerder gevaccineerd zou moeten worden. Het is veel meer een onderhandeling in plaats van een discussie.”

Ze hekelt het crisisdenken, dat volgens haar ook een jaar na het eerste coronageval in Nederland nog steeds doorslaat. “Het is logisch dat er aan het begin van de crisis werd gezegd: we moeten nú handelen, we bespreken achteraf wel of het goed is geweest wat we hebben gedaan. Maar dat is een jaar na dato niet meer houdbaar. Het leidt tot tunnelvisie en ideeënarmoede.”

Kritisch geluid

Kan het anders? Roovers: “De fundamentele fout die nu wordt gemaakt is dat het kabinet andersdenkenden buiten het team houdt. Maar je kunt een kritisch geluid niet uitbesteden.” Een initiatief als een online dialoogtafel, zoals de overheid die nu organiseert, is niet genoeg. “Een uur met mensen met andere ideeën praten werkt niet. Kritisch denken moet je met je eigen mensen doen.” Huijer: “Op het moment is er nauwelijks een publieke ruimte; dat is zorgwekkend. Een goed publiek debat is daarmee eigenlijk onmogelijk. En bij publieke ruimte moet je niet alleen denken aan parlementen, debatcentra en bibliotheken, maar ook aan kroegen en cafés. Ook daar kun je een publiek gesprek voeren, waarbij je goed moet nadenken, weerwoord krijgt. Politici doen alsof het café alleen maar om gezelligheid gaat, maar het is veel meer dan dat.”

Albrecht heeft ook nog wel ideeën over hoe het beter kan. “Maak de notulen van het Catshuisoverleg openbaar. En sta bijeenkomsten toe waarin er over het coronabeleid wordt gepraat, organiseer en financier fysieke samenkomsten, denktanks. De macht moet de tegenmacht gaan organiseren, dat is een van haar belangrijkste taken.”

Lees ook:

Filosofe Marli Huijer: ‘Open de cafés: ophokken schaadt de sociale cohesie’

Juist in de donkere dagen ga je je makkelijke eenzaam of treurig voelen, stelt filosofe Marli Huijer. Zelf houdt ze zo’n lockdown niet lang meer vol.

Denker des Vaderlands: Mooi als burgers het gezamenlijke gazon maaien, maar daag ze nou eens uit om écht mee te doen

Denken jij en je buren dat jullie het plantsoen voor de deur beter kunnen onderhouden dan de gemeente? Dien een plan in en misschien mag je het - tegen betaling - overnemen. Dat bepaalt het uitdaagrecht. Best aardig, schrijft Denker des Vaderlands Daan Roovers, dat grasveldjes maaien. Maar het uitdaagrecht mag wel wat radicaler.