Waarom de ene ggz-instelling vaker patiënten isoleert dan de andere

De nieuwste cijfers over hoe vaak ggz-instellingen patiënten afzonderen, zijn volgens de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie volstrekt onbetrouwbaar. Sinds de invoering van de Wet verplichte ggz in 2020 is het een warboel, omdat die wet veel ruimte voor interpretatie laat.

Ook als de cijfers niet precies kloppen, zijn de verschillen gigantisch. Hoe kan dat?

Koploper GGz Breburg (Noord-Brabant) separeerde in 2020 vijf uur, terwijl hekkensluiter Pro Persona (Gelderland) dat meer dan 47.000 uur deed. Wat hierbij een rol speelt, is of instellingen al dan niet specialistische afdelingen hebben voor complexe patiënten. Sommige klinieken kennen forensische centra met patiënten die een strafbaar feit hebben gepleegd en gemiddeld vaker over de schreef gaan. Soms is een enkele patiënt verantwoordelijk voor vele tientallen separaties.

Zegt het aantal separaties iets over de zorgkwaliteit van een instelling?

Nee, dat is te kort door de bocht. Instellingen in grote steden krijgen over het algemeen meer patiënten met ernstige stoornissen plus drugsproblemen dan klinieken aan de rand van het land. Bij deze ingewikkelde populatie is de neiging tot isolatie groter.

Wat doen instellingen om separaties te voorkomen?

Tien jaar geleden is een methode ontworpen, die high intensive care heet. Die is bedoeld om dwang terug te dringen. Hierbij houdt het personeel nauw contact met de patiënt, met wie men een band probeert op te bouwen. De kans dat de patiënt ontspoort en in een isoleercel beland, is dan kleiner. Ook familie en naasten worden bij de opname betrokken. Uit Amsterdams promotieonderzoek bleek vorig jaar dat instellingen die de methode van high intensive care nauwgezet toepassen twee keer zo weinig separeren en minder dwangmedicatie gebruiken. De ene instelling maakt meer werk van high intensive care dan de andere.

Hoe verhoudt Nederland zich tot het buitenland?

Er bestaan geen Europese cijfers over het aantal insluitingen. Wel is er een ranglijst van het aantal gedwongen opnames en daarin staat Nederland in de middenmoot. Globaal geldt: als veel patiënten onvrijwillig worden opgenomen, is het aantal separaties ook hoog. Al verschillen landen in de manier waarop ze met patiënten omgaan. In Duitsland sluit men patiënten bijvoorbeeld niet op maar fixeert ze, bindt ze vast aan het bed. In Groot-Brittannië nemen hulpverleners vaker hun toevlucht tot dwangmedicatie. Dat laatste lijkt in Nederland nu ook vaker voor te komen. Veel behandelaren verkiezen gedwongen medicatie boven separeren, omdat ze het voorschrijven van pillen, zoals antipsychotica, zien als een vorm van behandelen. Opsluiten niet.

Kun je als patiënt kiezen voor een instelling waar de kans op separatie klein is?

Nee, in de regel niet. Wie in Friesland woont, kan zich niet laten opnemen in Limburg, maar valt in het ‘verzorgingsgebied’ van instelling GGZ Friesland. Ook patiënten die thuis of op straat ontsporen vanwege een psychose, worden door behandelaren of politie naar de plaatselijke instelling gebracht.

Lees ook:

Er is geen zicht op hoeveel mensen er jaarlijks in een isoleercel verblijven. ‘Zo komen we geen stap verder’

Cijfers over het aantal patiënten dat jaarlijks in de isoleercel verblijft, zijn onbetrouwbaar.Terwijl die gegevens juist cruciaal zijn om dit aantal terug te dringen.