Uber Files
VVD-coryfee Neelie Kroes lobbyde heimelijk voor Uber
In de periode dat Uber met een illegale app probeerde de taximarkt open te breken, heeft Neelie Kroes intensief voor het bedrijf gelobbyd, zo blijkt uit gelekte documenten. Terwijl haar expliciet was gezegd niet bij Uber in dienst te gaan.
VVD-coryfee Neelie Kroes heeft in 2015 haar persoonlijke netwerk ingezet om in Nederland te lobbyen voor het Amerikaanse taxibedrijf Uber. Dat is opmerkelijk omdat de Europese Commissie tot tweemaal toe een verzoek van haar afwees om aan de slag te mogen gaan bij het bedrijf.
Kroes belde namens Uber met politici en hoge ambtenaren in Den Haag toen de Amerikaanse multinational problemen had met de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Om te pleiten voor gunstiger taxiwetgeving voor Uber probeerde ze informele afspraken op te zetten met Henk Kamp, de toenmalige minister van economische zaken, en stuurde ze app-berichten aan premier Mark Rutte die gedicteerd waren door één van Ubers hoofdlobbyisten.
Het bovenstaande blijkt uit de Uber Files, een nieuw datalek van ruim 120.000 interne e-mails, memo’s en notulen van het taxibedrijf. De Britse krant The Guardian wist daar de hand op te leggen en deelde de documenten vervolgens met het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ), waar ook Trouw, Het Financieele Dagblad en onderzoeksplatform Investico bij zijn aangesloten.
Ethische commissie
Kroes was tot eind 2014 Eurocommissaris voor digitale zaken, maar wilde al in 2015 betaald aan de slag in een hoge adviesraad bij Uber. Eurocommissarissen mogen echter achttien maanden lang geen posities aanvaarden op een terrein waar ze zich als Eurocommissaris mee bezig hebben gehouden. Zij heeft twee keer per brief verzocht om toch eerder te mogen aantreden. Zowel de voorzitter van een speciale ethische commissie in Brussel als commissievoorzitter Jean-Claude Juncker wezen dat verzoek echter resoluut af.
Ook na die afwijzingen bleef Kroes afspreken met een hoge adviseur van premier Mark Rutte, of met Rutte zelf, om de toekomst van Uber in Nederland te bespreken. Ze kreeg toen nog niet betaald voor haar inzet, maar de gesprekken over haar beoogde functie liepen al wel. Uiteindelijk zou ze in mei 2016 daadwerkelijk bij het bedrijf in dienst gaan, voor twee ton per jaar.
Kroes gaat in een reactie niet in op specifieke vragen over haar lobby in de periode vóór die aanstelling. Volgens de oud-politicus paste haar gedrag binnen haar toenmalige rol als het gezicht van StartupDelta, een overheidsorganisatie die ijverde voor een beter startupklimaat voor innovatieve mkb-bedrijven in Nederland. In deze onbetaalde functie moest Kroes in 2015 de brug vormen tussen het bedrijfsleven en de politiek. Maar oud-minister Henk Kamp, destijds politiek verantwoordelijk voor Startup-Delta, stelt desgevraagd dat een miljardenbedrijf als Uber niet tot de doelgroep van de overheidsorganisatie behoorde.
Lees ook de reconstructie: Hoe Uber de Nederlandse politiek bespeelde
Uber doet in 2015 alles om een nieuwe, illegale app voor taxiritten aanvaard te krijgen. En krijgt bij de politieke lobby steun van zwaargewicht Neelie Kroes, die een ingang blijkt tot bijna iedereen die ertoe doet in Den Haag.
Gedragscode
Experts zijn dan ook kritisch op Kroes. Hoogleraar Christoph Demmke, expert op het gebied van integriteit en adviseur van het Europees Parlement, vindt dat Kroes haar economische belangen voorop heeft gezet bij haar lobbygedrag. Demmke vindt het bijvoorbeeld niet kunnen dat Kroes bij de communicatie met de Europese Commissie over haar mogelijke rol bij Uber gebruik maakte van een advocaat en een lobbyist die ook voor dat bedrijf werken. Oud-politici kunnen volgens hem sancties opgelegd krijgen bij het overtreden van de Brusselse gedragscode voor eurocommissarissen. Al zegt hij ook dat die sancties, zoals het korten op de pensioenuitkering, niet snel worden ingezet.
Europarlementariër Paul Tang zegt een klacht te gaan indienen bij de Europese Commissie over Kroes. “Ik vind dat er nu handhavend moet worden opgetreden, oud-commissaris Kroes moet een straf hiervoor krijgen. Anders zijn de regels van de Commissie een dode letter en dat mag dus niet.”
Ingrijpen door toezichthouders voorkomen
Uber lag in 2015 wereldwijd in de clinch met overheden en toezichthouders vanwege de lancering van een nieuwe app in 2014. Deze zogeheten Uberpop-app liet mensen zonder taxivergunning betaald passanten vervoeren, wat in veel landen geldt als ‘illegaal snorren’. In die context kon Uber alle lobbyslagkracht gebruiken om parlementariërs en ministers te bewegen de taxiwetten aan te passen.
Uit de gelekte documenten blijkt ook op welke wijze Uber probeerde om ingrijpen door toezichthouders en justitie te voorkomen. Zo paste het de app aan om te verhinderen dat ambtenaren voor controles ritjes konden boeken. Ook blokkeerde het bedrijf van afstand computers als de overheidsdiensten in een Uber-kantoor een inval deden. Kroes gaat niet in op vragen of ze wist van die praktijken van Uber.
