VU stopt Chinese financiering mensenrechtencentrum na kritiek op onafhankelijkheid

China financierde jarenlang een onderzoekscentrum voor mensenrechten van de Vrije Universiteit in Amsterdam. De universiteit heeft de subsidie inmiddels stopgezet en het ontvangen bedrag voor komend jaar teruggestort. Intussen laat de universiteit onderzoeken of de onafhankelijkheid in het geding is geweest.

Het Cross Cultural Human Rights Centre (CCHRC) van de VU ontving in 2018, 2019 en 2020 tussen de 250.000 en 300.000 euro per jaar van de Southwest University of Political Science and Law in het Chinese Chongqing. Volgens door de NOS geraadpleegde experts is de financiering een bedreiging voor de academische vrijheid. Onderzoekers lieten zich opvallend mild uit over mensenrechtenkwesties in China.

De VU laat in een reactie weten dat ‘zelfs de schijn van afhankelijkheid van het onderzoek voor haar onacceptabel is’. Er komt daarom een eigen onderzoek of de onafhankelijkheid van het CCHRC gewaarborgd is. De verkregen subsidie voor komend jaar is teruggestort.

Minister van onderwijs Robbert Dijkgraaf vindt het besluit van de VU verstandig. Universiteiten moeten alert zijn op zulke risico’s.

Mild over Xinjiang

De NOS signaleert dat betrokken hoogleraren van het CCHRC opvallend mild zijn over mensenrechtenschendingen in China. Zo zou één hoogleraar op LinkedIn hebben geschreven dat in de provincie Xinjiang, waar veel Oeigoeren wonen, geen dwangarbeid of genocide zou plaatsvinden.

Ook op de website van het CCHRC verschijnen blogs die de situatie van de Oeigoerse minderheid in twijfel trekken. De directeur van het centrum verschijnt geregeld op de Chinese staatstelevisie. Hij won ook een prijs voor zijn bijdrage aan de Chinese rechtswetenschap.

Geld van buiten

Nederlandse universiteiten ontvangen een flink en groeiend deel van hun budget van externen, de zogenoemde derde geldstroom. De voorwaarden waaronder dat geld wordt geaccepteerd worden doorgaans vastgelegd in strikte contracten, die de onafhankelijkheid moeten waarborgen. Dat is in dit geval ook gebeurd, zegt de VU. Maar of dat ook voldoende was, is eveneens onderdeel van het onderzoek dat de universiteit laat verrichten.

Er zijn al langer zorgen over mogelijke beïnvloeding van onderzoek door externe geldschieters. Naar aanleiding van Kamervragen liet het ministerie van onderwijs onderzoek doen, waaruit bleek dat een kwart van de wetenschappers zegt dat ze weleens te maken hebben gehad met ongewenste beïnvloeding, al was dat veel vaker door overheden en het bedrijfsleven dan door maatschappelijke organisaties.

Lees ook:

De internationale gemeenschap moet iets doen tegen schending mensenrechten in Xinjiang, vindt Human Rights Watch

De Verenigde Naties en andere landen moeten optreden tegen de onderdrukking en vervolging van Oeigoeren in China. Dat stelt Human Rights Watch in een rapport.