Vergrijzing binnen gevangenissen noopt minister tot maatregelen

Minister voor rechtsbescherming Franc Weerwind wil gevangenissen beter afstemmen op de behoeften van oudere gedetineerden. Hij wil onder andere meer kennis in gevangenissen over ouderenzorg en rolstoeltoegankelijke cellen in nieuwe gevangenissen. Dat werd hoog tijd, stelt ervaringsdeskundige Marion van de Laar. Senioren hebben het volgens haar vaak zwaar te verduren in de gevangenis.

Het besluit van minister Weerwind komt naar aanleiding van een adviesrapport van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). Gevangenissen zijn niet goed ingericht op toekomstige vergrijzing, stelt RSJ op basis van gesprekken met ex-gedetineerden en deskundigen. Veel cellen zijn niet rollator-toegankelijk, hebben geen verstelbare hoog-laagbedden, verhoogde toiletten of handgrepen aan de muur bij de sanitaire gedeeltes.

Het aantal gevangenen die ouder zijn dan 65 jaar neemt toe. Zo zaten er in 1994 nog zestig ouderen vast, in 2021 waren dat er 580, volgens cijfers van het CBS. Dit komt volgens RSJ door vergrijzing - er zijn simpelweg meer ouderen - maar ook door het aantal lange straffen. Levenslang wordt bijvoorbeeld vaker opgelegd.

Improvisatie-beleid is niet houdbaar

Kunst en vliegwerk, noemt de voorzitter van RSJ Han Moraal het huidige beleid. “Dat is niet lang vol te houden. Door vergrijzing verwachten we meer ouderen in de gevangenis.” Tot nu toe wordt veel geïmproviseerd, bijvoorbeeld bij ouderen die slecht ter been zijn. Zij worden soms noodgedwongen ver van huis geplaatst, omdat in hun regio geen rollator-vriendelijke cellen vrij zijn. “Als dat verandert, voorkom je dat vaak eenzame ouderen ver van hun familie worden geplaatst.” Moraal is blij met het besluit van minister Weerwind. “De minister erkent dat het gevangeniswezen niet structureel is ingericht op ouderen.”

Dat improvisatie-beleid komt Marion van de Laar bekend voor. Van de Laar is ex-gedetineerde en werkt bij Bonjo, een organisatie die belangen van gedetineerden behartigt. Toen Van de Laar zelf ‘binnen zat’, deelde ze haar afdeling met een aantal bejaarde vrouwen. “We deden zelf onze was, maar sommige vrouwen konden dat niet. Dan hielpen wij een handje. Als je pech hebt met de groep waar je in zit, krijg je die hulp niet.” Ook Van de Laar is daarom blij verrast dat minister Weerwind erkent dat stelselmatig beleid nodig is.

Pesterijen, afpersing en machocultuur

Terwijl veel praktische uitdagingen vaak met improvisatie worden opgelost, zijn pesterijen en afpersing hardnekkige problemen binnen gevangenissen. Volgens Moraal zijn ouderen er vaak het pispaaltje. Op veel plekken heerst een ‘machocultuur’, waar oude gedetineerden de dupe van zijn.

Van de Laar spreekt veel mannen die worden bedreigd door jongens in de gevangenis. “Ze moeten hun eten of sigaretten inleveren. Laatst hoorde ik zelfs dat iemand werd afgeperst voor een broodje bapao. Als ze snitchen, komen ze in de problemen.”

Van de Laar is hoopvol gestemd door de plannen van Weerwind. “Ik realiseer me dat het niet binnen een jaar is opgelost, maar ik ben blij dat hier aandacht voor is.”

Lees ook:

Christine Otten: De gevangenis is dé plek om te schrijven

Gedetineerden moesten tijdens de pandemie veel meer uren in hun cel blijven. Literatuur hield sommigen op de been, blijkt uit de bundel ‘Gevangenispost’.