Vergeet het volk op Koningsdag de corona-uitglijders van de Oranjes weer?

De populariteit van het koningshuis heeft in de coronatijd zwaar te lijden gehad onder misstappen van het koninklijke gezin. Zullen ze het tij deze Koningsdag weer keren? Een republikein en een monarchist over de houdbaarheidsdatum van het koningshuis.

Na twee jaar corona viert de koninklijke familie woensdag weer Koningsdag met publiek in Maastricht. De afgelopen jaren waren lastig voor de Oranjes en uit verschillende peilingen blijkt dat de monarchie steeds minder populair is. Ongeveer de helft van Nederland steunt het koningshuis. Het vertrouwen in koning Willem-Alexander is volgens het opiniepanel van EenVandaag niet eerder zo laag geweest.

Dat komt wellicht door verschillende relletjes rond het koningshuis tijdens de pandemie. Het gezin van de koning ging op vakantie naar Griekenland op het moment dat Nederland in een strenge lockdown zat, we zagen een vakantiefoto in een restaurant waarop geen anderhalve meter afstand werd gehouden en er was een verjaardagsfeestje voor Amalia met te veel gasten.

Was het inderdaad een moeizame periode? Of slaagde het koningshuis er ook in Nederland te verbinden? Een terugblik op de afgelopen jaren vanuit verschillende perspectieven, met een republikein en een monarchist. Zal het met kroonprinses Amalia ten tonele, lukken de populariteit van de monarchie weer op te krikken?

De republikein: ‘ We vinden niet langer dat de Oranjes boven de wet staan’

Floris Müller is voorzitter van De Republiek, een genootschap tegen de Nederlandse monarchie. Zijn organisatie demonstreert op Koningsdag in Maastricht langs de route tegen ‘een ondemocratisch verkozen leider’. Müller twijfelt er niet aan dat de monarchie ooit zal verdwijnen en volgens hem hebben de coronajaren de koninklijke familie niet vooruit geholpen. Ook denkt hij dat de Oranjes het lastig krijgen nu de politiek steeds transparanter en beter te controleren moet zijn.

“Het is een misverstand dat de koning anno 2022 slechts ceremoniële taken heeft”, zegt republikein Müller. Hij noemt de positie in de Raad van State van koning Willem-Alexander en kroonprinses Amalia als voorbeeld. “Dat is een belangrijk adviesorgaan voor onze regering, ook spreekt de koning iedere week met premier Rutte. De Oranjes hebben nog altijd invloed, wat mij betreft ondemocratisch.”

Dat de populariteit van het koningshuis de afgelopen jaren gedaald is, komt volgens Müller omdat de samenleving strenger is voor politiek leiders. “Alle besluitvorming is openbaar en zelfs appjes kunnen via een WOB-verzoek worden opgevraagd. Het volk is kritisch en streeft naar openheid.” Dat is lastig voor de monarchie denkt Müller. “Het koningshuis is juist gebaat bij schimmigheid en in de praktijk nog steeds oncontroleerbaar.”

Hoe meer het publiek te weten komt over het leven van de Oranjes hoe duidelijker dat wordt. Dat tonen uitglijders met coronaregels en vakanties de afgelopen twee jaar wel aan volgens Müller. “Nederlanders waren echt boos toen de koninklijke familie tijdens de tweede lockdown naar Griekenland vloog, we vinden niet langer dat de Oranjes boven de wet staan.”

Moreel voorbeeld

Müller geeft direct toe dat weinig Nederlanders zich de afgelopen jaren keurig aan alle coronaregels hebben gehouden. “Maar wij zijn ook niet allemaal het staatshoofd, Willem-Alexander zegt zelf een moreel voorbeeld te moeten zijn, juist in deze tijd, maar dat lukte niet.”

Verder zag ook Müller dat Amalia de afgelopen jaren het koninklijke toneel betrad en scherp uit de hoek kwam. “Ze is slim, kan veel en komt goed uit haar woorden.” Maar het vooruitschuiven van zo’n jong persoon kan niet op zijn goedkeuring rekenen. “Ik vind het wrang dat ze direct een publiek leven heeft. In het parlement werd vorig jaar gesproken over haar eventuele seksuele voorkeur en haar vriendjes staan in alle bladen.”

Hoe goed Amalia het ook zal doen, Müller gelooft dat Nederland ooit een republiek zal worden. “De actuele populariteitscijfers zijn geen dip, maar een trend. We streven naar meer democratie en zijn steeds strenger voor politieke leiders.” Omdat een beetje democratie volgens Müller hetzelfde is als een beetje zwanger zijn, denkt hij dat het koningshuis ooit zal wijken. “De weg vooruit is die van de republiek.”

De monarchist: ‘Het koningshuis is een van de weinige constanten binnen Nederland’

Pieter Verhoeve is voorzitter van de Koninklijke Bond van Oranje Verenigingen en tevens burgemeester van Gouda. Twee weken geleden sprak hij de koning nog toe tijdens de opening van de tentoonstelling ‘Verdraagzaamheid in Veelkleurigheid’ in Sint-Janskerk in Gouda. Verhoeve relativeert de gedaalde populariteit van het koningshuis en denkt dat Amalia, Willem-Alexander en Máxima zich beter zullen verbinden met het Nederlandse volk nu de coronapandemie voorbij is.

“Het koningshuis is zeer populair als je het vergelijkt met andere overheidsinstanties en de regering”, zegt Verhoeve. “We leven in een tijd waarin instanties minder vertrouwen krijgen, maar de Oranjes blijven overeind, geen gekozen president evenaart ze.” Dit komt volgens Verhoeve omdat het koningshuis een van de weinige constanten is binnen Nederland. “Ruim 450 jaar zijn ze verbonden aan de Nederlandse samenleving, het is een unieke band.”

Volgens hem zijn populariteitsmetingen ook vooral momentopnamen, een van de redenen dat prinses Beatrix zich er nooit wat van aantrok. Daarbij komt dat de koninklijke familie de afgelopen jaren minder in het openbaar te zien was. “Ze hebben last gehad van de pandemie, de familie moet juist zichtbaar zijn voor het volk en dat ging nauwelijks.”

Verhoeve vindt wel dat Willem-Alexander zich een verbinder van de samenleving heeft getoond, toen Nederland in lockdown ging. “Zijn toespraak vond ik groots, op een moment dat de koning moet opstaan. Ook de speech op een lege Dam tijdens de dodenherdenking maakte indruk, de koning op zijn best.”

Menselijke kant

Toch denkt ook Verhoeve dat de vakanties naar Griekenland en het verjaardagsfeestje van Amalia - waarbij coronaregels gebroken werden - het koningshuis minder populair hebben gemaakt. Tegelijkertijd denkt de Oranjebond-voorzitter dat de menselijke kant van de koning en koningin aanspreekt. “Niemand is zonder een Grapperhausje gebleven, ook Willem-Alexander is een mens als ieder ander.” Het filmpje waarop het koningspaar excuses maakte voor de vakantie naar Griekenland was volgens Verhoeve een goede zet. “Ze hebben sorry gezegd en zich kwetsbaar opgesteld.”

Hij verwacht dat de monarchie betere jaren tegemoet gaat, te beginnen komende Koningsdag. “Ze kunnen weer echt contact maken met burgers, dan komen ze in hun kracht. Máxima is een fenomeen op dat gebied en ook Willem-Alexander is sociaal sterk.” Ook ziet hij een belangrijke rol voor kroonprinses Amalia. “Ze doet het heel goed en geeft allure aan het koningshuis. Ze zorgt voor herkenbaarheid over de generaties heen en dat zal de monarchie goed doen.”

Lees ook:
Drie vragen over de paleisruzie: ‘Willem-Alexander zou alles opgeven voor zijn grote liefde’
Een nieuwe documentaire over het gekonkel rond het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima, werpt meer licht op wat er zich achter de paleisdeuren afspeelde. Drie vragen.