Van Schaaphok tot Baalhoek: Bram Witvliet fietst door álle dorpen en steden van Nederland

Als tiener in Eindhoven woonde Bram Witvliet op een doodgewone tien minuten fietsen van zijn middelbare school. Maar die relatieve luxe was niet al zijn klasgenoten gegeven. Zij waren soms wel drie kwartier of een uur onderweg. Naar Best of naar Valkenswaard. In een tijdperk dat de e-bike voor scholieren nog niet was ingeburgerd.

“Ik was jaloers op ze”, vertelt Witvliet. Hij wilde helemaal niet binnen tien minuten thuis zijn. Liever was hij onderweg, liet hij de benen malen. En toen kwam de dag, Witvliet was 16 jaar oud, dat een vriend hem uitdaagde. Kon hij binnen een jaar door álle dorpen en steden in Brabant fietsen?

Ja, dacht hij. En dus begon hij op een dag maar gewoon. Erg mooi of baanbrekend was de eerste tocht niet. Hij reed anderhalve kilometer naar Veldhoven: langs bedrijventerrein De Hurk en onder de snelweg door. Hij fotografeerde het plaatsnaambord met zijn mobieltje, ging dezelfde weg terug en was na twintig minuten weer thuis. Maar de kop was eraf.

Brabant werd Nederland

Op 30 december 2007 vinkte Witvliet zijn laatste Brabantse dorp af: Lieshout, niet eens zo ver van huis. Missie volbracht? Nee, hij was pas net begonnen. Na Brabant volgde Limburg. En na Limburg volgde elk jaar weer een nieuwe provincie. Van scholier werd hij student klassieke talen in Nijmegen; inmiddels staat hij voor de klas. De stok achter de deur veranderde ook, van weddenschappen met vrienden naar geld inzamelen voor een beter milieu. Bijvoorbeeld voor de milieufederatie van de provincie die hij in dat jaar bezocht.

Maar de basis bleef al die jaren hetzelfde. Hij vinkte in elk geval alle dorpen en steden van een provincie af door een foto van het plaatsnaambord te maken. Gehuchten en buurtschappen met een eigen bord én een leuke naam pikte hij als bonus mee. Het maakte de tochten door Zeeland en Groningen, twee van zijn minst favoriete fietsprovincies, toch nog fascinerend. Hij kwam er langs Hongerige Wolf, Schaaphok, Hengstdijk en Baalhoek.

“De herkomst van plaatsnamen heeft me altijd gefascineerd”, vertelt Witvliet. Hij besteedt er in zijn boek veel aandacht aan. Zeker als zijn geliefde klassieke talen in het spel komen. Zo is er de theorie dat Vlissingen zijn naam aan de Griekse held Odysseus dankt; van diens gelatiniseerde naam Ulysses is het – de U en V zijn in feite inwisselbaar – een kleine stap naar Vlissingen.

Rivier der vergetelheid

Tijdens zijn tocht langs meer dan 3000 plaatsnaamborden legde Witvliet zo'n 25.000 kilometer af. Was hij het niet af en toe helemaal zat? “Nooit”, zegt hij. “In Oost-Groningen dacht ik wel af en toe: wat doe ik hier?” Maar fascinerend was juist ook dat hij op plekken kwam die door de rest van het land vergeten leken. Zoals De Lethe, ten oosten van Winschoten, pal tegen de Duitse grens. “In de klassieke mythologie is de Lethe de rivier der vergetelheid.” Een bijzonder taalkundig toeval.

En wat nu? Levenswerk voltooid en nooit meer fietsen? Natuurlijk niet. Op een soepel klein versnellinkje rijdt Witvliet deze week naar zijn favoriete plaatsnaambord in de buurt: Persingen. Voor een interview op de fiets. En voor wat hij een ‘zomaar-tochtje’ noemt: een rit die níét in het teken staat van het heilige plaatsnaambordendoel. Die is hij altijd blijven maken, want Witvliet fietst nou eenmaal graag.

Vanaf Persingen is het maar een paar kilometer naar een plaatsnaambord dat nog niet tot zijn officiële collectie behoort. Wyler, net over de Duitse grens, viel buiten zijn opdracht. Hij speelt met de gedachte om zijn project te vervolgen in Duitsland. “Alle steden en dorpen gaat daar niet lukken. Maar misschien elke Kreis?” Van dat soort miniprovincies of megagemeenten zijn er in heel Duitsland ongeveer 400.

Het zou een mooie volgende stap zijn na het allerlaatste plaatsnaambord dat hij in Nederland fotografeerde. In een klein Drents dorp, niet ver van Assen: Amen.

‘Bram Fietst’ is verschenen bij uitgeverij KNNV.

Lees ook:

Fietsen van Nummer Een tot Duizend Morgen

Frans Nieuwenhuis fietste langs alle Nederlandse plaatsen met een telwoord in de naam. Dat bleken er na het doorploegen van de ANWB-fietskaarten ruim honderd te zijn, van het Zeeuwse dorp Nummer Een tot de Brabantse buurtschap Duizend Morgen.