Van ‘Aziatisch ongedierte’ naar ‘Nummertje 39 met rijst’ - zo nieuw is dat racisme tegen Chinezen niet

Van een dodelijk virus was geen sprake in het laatste couplet van Willy Derby’s lied uit de jaren dertig van de vorige eeuw, ‘Pinda pinda lekka lekka’. Maar sprekend als zogenaamde Chinees suggereerde hij een ander soort besmetting: ‘En ga ik naar China weer terug / Waar ’k elken dag naar snak / Hebt u de pindaziekte / Ik d’ centen in m’n zak.’

Als iemand al aanstoot nam aan zoveel racistische vooroordelen, dan slikte die zijn bezwaren in. Onder autochtone Nederlanders had de gevierde zanger Derby vaak de lachers op zijn hand. Ze brulden het refrein met de titel en fantasie-Chinees luidkeels mee: ‘Van je teng, teng, teng / Van je tang, tang, tang / Sjiedewiedewiet Shanghai pinda-hai.’

Anno 2020 deden leden van de Chinees-Nederlandse gemeenschap aangifte tegen het lied ‘Voorkomen is beter dan Chinezen’ van Radio10-dj Lex Gaarthuis. Bij het landelijke meldpunt voor discriminatie kwamen duizenden meldingen over deze ‘satire op het coronavirus’ binnen.

Nummertje 39 met rijst

Het lied staat in een lange traditie van bedenkelijke spot. Eindeloos werden er grappen gemaakt over de uitspraak van de ‘r’ als een ‘l’. “Neem nooit je hondje mee naar de Chinees”, waarschuwden De Twee Pinten in 1979 in een populaire carnavalsschlager. “Want voor je ’t weet, zit het beest in de satés.”

Nog in 2013 vroeg jurylid Gordon – schaterend om zijn eigen vondst – aan een Nederlands-Chinese deelnemer aan de tv-talentenjacht ‘Holland’s got talent’ of hij ‘Nummertje 39 met rijst’ ging zingen.

Zelfs de plat Rotterdams pratende, nieuwe Chinese ambassadeur (gespeeld door Ton van Duinhoven) die in het satirische tv-programma ‘Hadimassa’ Kees van Kooten en Wim de Bie bestookte met zijn vooroordelen over Nederlanders, was een karikaturale Aziaat. Hij smoeste en lachte voortdurend met twee landgenoten en kwam met de oneliner: “’t Is maar dat de Chinezen zo goed kunnen kezen, anders zouden er niet zoveel Chinezen wezen”.

Het ‘Pinda pinda lekka lekka’ van Willy Derby echode nog wel het langst na. Ten tijde van de eerste vertolkingen van het lied was de Chinese pindakoekjesverkoper een vertrouwde verschijning in het straatbeeld van veel Nederlandse plaatsen. Sinds het begin van de twintigste eeuw bleven steeds meer Chinese zeelieden hangen in de havensteden Amsterdam en Rotterdam. Rond de Nieuwmarkt in de hoofdstad en rond Katendrecht in de Maasstad vormden zich zelfs Chinese buurten.

‘Aziatisch ongedierte’

Door de economische crisis, die in 1929 begon, werden veel zeelieden werkeloos. Om toch verdiensten te hebben, maakten ze met suiker, water, azijn en pinda’s koekjes die ze op straat verkochten. Bordjes met de tekst ‘Pinda, pinda, lekker 5ct’ prezen de lekkernij aan en ondertussen lieten ze zichzelf ook horen met dezelfde kreet.

De gevestigde orde zag het met lede ogen aan en had het gevoel weinig grip te hebben op de gesloten, Chinese gemeenschap. Dat sommige zeelieden de criminaliteit in waren gegaan en elkaar vanaf eind jaren tien onderling bevochten in een bloedige bendeoorlog inclusief liquidaties, droeg niet bij aan positieve gedachten over de nieuwkomers.

Een hoge ambtenaar op het ministerie van justitie sprak in 1931 over ‘Chinezen en ander Aziatisch ongedierte’. De Rotterdamse hoofdcommissaris van politie Louis Einthoven had het over het oplossen van het ‘Chinezenprobleem’. Hij organiseerde een landelijke telling van ‘pinda-Chinezen’. Daarna gooide hij het op een akkoordje met rederijen die een deel van hen tegen geringe kosten terugbracht naar hun land van herkomst. In plaats van duizenden was daarna sprake van slechts enige honderden Chinezen in Nederland.

Lees ook:

Deze jongeren zijn discriminatie zat: ‘Bestrijd het virus, niet de mensen’

Sinds de uitbraak van het nieuwe coronavirus in Wuhan, ervaren Chinese Nederlanders meer discriminatie. Drie jongeren vertellen wat ze te horen krijgen op straat.