Utrecht gaat de strijd aan met malafide ondernemers

Ondernemers die hun bedrijf willen gebruiken als dekmantel voor criminele zaken worden in steeds meer gemeenten gedwarsboomd door preventieve controles en een vergunningsplicht. Uit een rondgang van Trouw blijkt dat vijf van de tien grootste steden de afgelopen jaren de lokale regels hebben aangepast om het makkelijker te maken malafide ondernemers te weren. Vandaag stemt de Utrechtse gemeenteraad over een voorstel om ook de regels aan te passen.

Met de nieuwe regels kunnen burgemeesters gebouwen, bedrijventerreinen, straten of zelfs hele beroepsgroepen aanwijzen die voortaan onder een vergunningsplicht vallen. Alle ondernemers in dat gebied of met dat vak worden dan uitgebreid doorgelicht om te controleren of hun bedrijf niet stiekem bedoeld is om drugs te produceren, geld wit te wassen of klanten illegaal te laten gokken.

Rotterdam en Tilburg waren de eerste steden die regels aanpasten in de strijd tegen ondermijnende criminaliteit. Amsterdam en Breda volgden, net als een handvol kleinere gemeenten. Den Haag besloot eerder deze maand om ook de regels aan te passen.

“Ik verwacht dat er snel nog meer zullen volgen”, zegt Michel Vols, hoogleraar openbare-orderecht in Groningen en een van de bedenkers van deze methode om ondermijning aan te pakken. “Zowel het aanjaagteam ondermijning van het ministerie van justitie als minister Grapperhaus zelf moedigen gemeenten aan om deze vergunningsplicht lokaal te regelen. Het is onderdeel geworden van de landelijke strategie tegen ondermijnende criminaliteit.”

Zonnebankstudio als dekmantel

Vols bedacht en onderzocht de vergunningsplicht al in 2015 in opdracht van de gemeente Rotterdam. “Die zag dat bepaalde panden in bepaalde straten steeds opnieuw in handen van criminelen vielen. De gemeente kon dan zo’n pand sluiten voor een half jaar of een jaar, maar als het daarna openging kon de gemeente niet op voorhand voorkomen dat er weer mensenhandelaars of witwassers een zonnebankstudio of geldwisselkantoor als dekmantel zouden openen.” Met een wijziging van de algemene plaatselijke verordening kon dit wel, bleek uit Vols’ onderzoek.

In Rotterdam en Tilburg richtte het stadsbestuur zijn pijlen allereerst op autoverhuurbedrijven. Tilburg voerde de vergunningsplicht voor die branche in de hele stad in, Rotterdam voor bedrijventerrein Spaanse Polder. “Uit het politieonderzoek blijkt dat de autoverhuurbranche in dit gebied gezien wordt als een schakel in de georganiseerde criminaliteit”, schrijft de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb. “Huurauto’s dienen als middel om geld te kunnen witwassen en afgeschermd/anoniem crimineel gedrag ten toon te kunnen spreiden.”

Een lappendeken aan regels

De autoverhuurbranche zelf snapt dat juist zij onder het vergrootglas ligt. “Wij onderschrijven het probleem”, zegt een woordvoerder van hun belangenvereniging, de Bovag. “En we denken graag mee over een oplossing. Maar dat moet via een landelijke aanpak. Doordat gemeenten nu zelf kiezen of ze een vergunningsplicht invoeren of niet, ontstaat er een lappendeken aan regels. Waarbij een vergunning in Tilburg 1500 euro kost en in Rotterdam niets. Dat is voor bedrijven met vestigingen in verschillende gemeenten niet te doen.”

En er zijn meer bezwaren te bedenken, zegt Vols. “Ik heb alleen gekeken of de regeling juridisch in orde was. De uitwerking is voor zover ik weet nooit onderzocht.” Zo zou er een waterbedeffect kunnen ontstaan. “Als de gemeente voor de ene straat bijvoorbeeld een vergunningsplicht invoert, kan het zijn dat de malafide ondernemers zich simpelweg verplaatsen naar een andere straat.” Vols’ idee was deels geïnspireerd op een regel in Antwerpen. “Daar was de de kritiek dat het een vorm van allochtonen pesten was”.

Ook in Utrecht speelt de vrees dat de regels ondernemers met een migratieachtergrond belemmeren. “De burgemeester krijgt heel ruime bevoegdheden. Wij vrezen dat straks hele wijken met veel ondernemers met een migratieachtergrond een vergunningsplicht krijgen”, zegt voorzitter Mahmut Sungur van de Denk-fractie in de gemeenteraad.

“Mensen met een migratieachtergrond hebben al minder kansen op de arbeidsmarkt. Als mensen die bijvoorbeeld een boete hebben gehad voor wildplassen daardoor ook nog eens geen vergunning kunnen krijgen voor een onderneming, is er een grotere kans dat een deel juist kiest voor de criminaliteit.”

Lees ook:

Is 100 miljoen tegen ondermijnende criminaliteit genoeg? ‘Nu ontsnappen de grote vissen’

Voor de strijd tegen ondermijning – de vermenging van de criminele onderwereld met de bovenwereld – stelde minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid 100 miljoen extra beschikbaar. Is het genoeg? En hoe groot is het probleem?

Aanpak van ondermijning start in wijken

Als we kweekvijvers voor misdaad willen dempen, moet de wijkaanpak vernieuwd, bepleit Peter Noordanus. Hij is voorzitter van het Strategisch Beraad Ondermijning en ex-burgemeester van Tilburg.