Twintig graden in Polen en ook in Nederland is het mild: ongebruikelijk warm in Europa

Van 19 graden in Polen tot bijna 25 in Bilbao en van 16 graden in Wit-Rusland tot zo’n 20 graden in Athene: het is warm in Europa. Ook in Nederland, waar we een recordwarme oudejaarsavond meemaakten. En wie deze week door de regen fietste, merkte dat handschoenen en een sjaal vrijwel overbodig zijn.

Het warme weer is ook nog niet voorbij, voorspelt het KNMI. Voor de komende week staan er temperaturen van zo'n 11 graden met veel regen op stapel. “Het is ongebruikelijk zacht voor de tijd van het jaar”, zegt Peter Siegmund, klimaatdeskundige bij het KNMI. Het warme weer wordt op het moment veroorzaakt door de windrichting. “De wind komt uit het zuidwesten van boven de zee, dan valt warmer weer te verwachten. Maar overal in Europa warmt het op. In Nederland is de wind uit alle richtingen warmer geworden, vooral de wind die uit land komt.”

Poolregio's warmen snel op

Aan de hand van het warme winterweer van de afgelopen tijd alleen kun je niet meteen iets zeggen over wat het klimaat doet, zegt hij. “Om te weten wat het klimaat doet, moet je de ruis van het weer eruit filteren. Dat kan pas als je het over termijnen van dertig jaar hebt.”

Maar zachte temperaturen in december en januari passen wel in de verwachtingen die klimaatwetenschappers hebben nu de aarde in rap tempo opwarmt. “De winters worden in Nederland warmer en natter door de klimaatverandering die de mens de afgelopen veertig jaar heeft veroorzaakt.”

Ook als er in Nederland geschaatst kan worden, zoals in december, is de conclusie dat het wel meevalt met de opwarming van de aarde onjuist. “De wind kwam toen uit het noordoosten, die is nog steeds koud genoeg om hier voor sneeuw en ijs te zorgen. Maar de poolregio's warmen juist het hardst op.”

Zwellende knoppen en roffelende spechten

“Voor de natuur is het warme weer niet goed”, zegt Arnold van Vliet, bioloog aan de universiteit Wageningen. De zachte winter volgt op een periode met abnormale weersomstandigheden, legt hij uit. “Het afgelopen jaar was echt een opeenvolging van extremen, met grote hitte en droogte. Dat heeft er bij veel soorten ingehakt.”

Van Vliet is oprichter van website De Natuurkalender, waar mensen waarnemingen van seizoensontwikkelingen in de natuur kunnen melden. Hij heeft al opvallende dingen voorbij zien komen. “Momenteel bloeit de hazelaar al en de grote bonte specht is al begonnen met roffelen. Sneeuwklokjes komen al op en gaan waarschijnlijk half januari wel bloeien, zo niet eerder. Dat zijn tekenen dat de voorlente al is begonnen.”

Ook soorten als de hortensia lopen al uit terwijl de knoppen van de zoete kers al zwellen. Van Vliet hoopt dat die nog even dichtblijven. “We zitten pas aan het begin van januari en de kans dat er nog vorst komt is zeker aanwezig.”

Grote druk op de natuur

Als de natuur zo vroeg begint, is de kans op schade groot, legt hij uit. “Hoe eerder dieren en planten in de winter actief worden, hoe groter de kans dat ze energiereserves verbruiken die ze later nodig zullen hebben. Als de sapstromen in bomen al op gang komen en het gaat vriezen, bevriest het hout. En insecten die nu gaan vliegen, zullen geen nectar kunnen vinden.”

Volgens Van Vliet zorgt de winterwarmte voor nog grotere druk op de natuur. “Dit soort weer kwam vijftig jaar geleden niet voor. Het komt echt door menselijk toedoen. Daarbij geven we de natuur in Nederland en daarbuiten steeds minder ruimte en zijn er minder individuen per soort. Hierdoor wordt het aanpassingsvermogen sterk ingeperkt.”

Lees ook:

2023 wordt het jaar van koopschaamte en grasbouw

Nieuw jaar, nieuwe kansen om klimaatopwarming en natuurverlies tegen te gaan. Vier ontwikkelingen waar u in 2023 meer van gaat horen.

Hoe houd je een bever in bedwang?

Het ‘Kenniscentrum Bever’ vraagt ervaringsdeskundigen hoe zij schade door bevers hebben opgelost, of liever nog: voorkómen. ‘Want uiteindelijk willen we toch het liefst duurzaam samenwonen met dit geweldige dier.’