Grensoverschrijdend gedrag
Toont Johan Derksen aan dat er sinds #MeToo nog te weinig is veranderd?
Critici vragen zich af hoe het kan dat Johan Derksen zich nog altijd vrij voelt om op televisie over ongewenst gedrag te vertellen. Heeft #MeToo dan zo weinig veranderd?
De rook rond het misbruikschandaal bij talentenshow The Voice of Holland is amper opgetrokken, of tv-coryfee Johan Derksen vertelde dinsdagavond live op televisie dat hij als twintiger een grote kaars tussen de benen van een bewusteloze vrouw had gedrukt.
Waar Derksen dinsdag zelf nog zei dat justitie zijn verjaarde ‘jeugdzonde’ waarschijnlijk als een verkrachting zou zien, zwakte hij dit woensdagavond af. In een tweede uitzending van Vandaag Inside, waar zo’n 885.000 mensen naar keken, meldde hij nu dat er geen penetratie had plaatsgevonden met de kaars. De ophef is er niet minder om. Critici vragen zich af hoe het kan dat iemand zich kennelijk nog steeds vrij voelt om op een lacherige manier over een mogelijke misbruikzaak te vertellen.
Johan Derksen gaat excuses aanbieden voor ‘kaarsverhaal’; OM onderzoekt uitspraken
Het Openbaar Ministerie gaat onderzoek doen naar de beweringen die Johan Derksen deed in het tv-programma Vandaag Inside. Donderdagavond gaat Derksen in hetzelfde programma zijn excuses aanbieden voor het ‘kaarsenverhaal’, laat Talpa Network donderdagmiddag weten.
Lacherige reacties
Betekent Derksens ontboezeming − en de lacherige en grappende reacties daarop aan de talkshowtafel − dat er na de verschillende MeToo-golven en aandacht voor grensoverschrijdend gedrag nog te weinig sprake is van een cultuurverandering in de maatschappij?
De episode geeft ‘pijnlijk bloot hoe het ervoor staat in Nederland’, zegt Martine Goeman, senior medewerker mensenrechten bij Amnesty International. Ze kreeg in de nacht van woensdag op donderdag meerdere appjes van verkrachtingsslachtoffers met wie ze werkt.
“Zij lagen net zo goed wakker van de tweede uitzending, waarin Derksen zijn verhaal begon te nuanceren”, zegt Goeman. Kijkers zagen problemen met ongewenst gedrag opnieuw gebagatelliseerd worden, vindt ze. “Het was weer een typerende setting: vier mannen aan tafel, en de enige vrouw was letterlijk aan de zijkant gezet. En dan ook een advocaat laten inbellen die Derksen verdedigt.”
Minder snel uitspreken
Ze denkt dat mensen zich door dit soort uitzendingen minder snel zullen uitspreken als henzelf iets overkomt. Vrouwen denken wel twee keer na als dit kennelijk de sfeer is waar je dan in terechtkomt, zegt ze.
Dat hoort strafrechtadvocaat Richard Korver ook om zich heen. Door het misbruikschandaal bij The Voice of Holland, begin dit jaar, voelden slachtoffers zich volgens hem net iets zekerder om naar voren te treden. De deur naar meer openheid was door de berichten over The Voice iets verder op een kier gezet, zegt Korver. Kijkers zagen dat het probleem serieus genomen werd. “Nu is diezelfde deur door Derksen weer dicht getrapt.”
Voor veel vrouwen is ook Derksens koppeling aan de vrije jaren zeventig pijnlijk, zegt Martine Goeman. “Alsof vrouwen toen veel meer konden hebben. Alsof je nu kleinzielig bent als je geweld meldt.”
‘De nieuwe generatie is wel klaar met dit soort gesprekken’
Slachtoffers hebben sowieso al de neiging om zich af te vragen of ze zelf misschien dingen hebben uitgelokt, zegt Goeman. Of dat ze zelf bijvoorbeeld minder wijn hadden moeten drinken. “Zo’n uitzending zet ze opnieuw aan het denken over wat ze zelf hebben meegemaakt: ‘was het dan toch mijn schuld’?”
Gelukkig klinken er ook andere geluiden. Goeman haalt hoop uit de scholieren aan wie ze workshops geeft over consent, instemming van beide partijen voor seks. “De nieuwe generatie is wel klaar met dit soort gesprekken aan de talkshowtafel”, maakt ze op uit die workshops. “De animo om te praten over consent en seks is heel groot.” Jongens willen graag dat hun vriendinnetje hetzelfde wil in bed als zij, hoort zij in de klas.
Geen goede afspiegeling
Richard Korver is pessimistischer. Als er al een cultuurverandering heeft plaatsgevonden sinds de MeToo-golf in 2017, dan gaat die volgens hem ‘veel te langzaam’. Hij denkt dat Derksen zich veilig voelde om zijn verhaal te doen en er zelfs van tevoren over heeft nagedacht. “Hij heeft laten uitzoeken of zijn straf verjaard was. Je merkte dat hij wist dat er niets mee gedaan zou worden.”
De strafadvocaat benadrukt wel dat Derksen en Vandaag Inside geen goede afspiegeling zijn van de maatschappij. Maar in het gewone leven, op de werkvloer of onder vrienden reageren mensen óók nog vaak lacherig op oude misbruikverhalen, hoort Korver van cliënten en therapeuten. “Dan is het nog steeds van: ah joh, dat is toch normaal tijdens een ontgroening op een studentenvereniging?”
Tijdens het hoogtepunt van de MeToo-golf in 2017 werd duidelijk dat vooral mannen zich meer moeten uitspreken als ze omstander zijn van grensoverschrijdend gedrag. Als de Vandaag Inside-afleveringen íets aantonen, is het volgens Korver dat dit besef nog niet overal goed is ingedaald. “De tafelgenoten gingen niet tegen Derksen in, maar begonnen te klappen, lachen en aanmoedigen.”
Stella Fietsen stopt per direct met sponsoring Vandaag Inside
E-bikespecialist Stella Fietsen zet de sponsoring van tv-programma Vandaag Inside per direct stop naar aanleiding van de uitspraken van Johan Derksen, maakt het bedrijf donderdagmiddag bekend. “Hoewel Stella als e-bikefabrikant sport en beweging, waaronder voetbal, een warm hart toedraagt, distantieert het zich van wat er in die bewuste uitzending is voorgevallen”, verklaart het bedrijf.
Staatssecretaris Uslu noemt uitzendingen ‘kwetsend en vernederend’
Ook staatssecretaris Gunay Uslu van Cultuur en Media reageerde verontwaardigd op de twee uitzendingen van Vandaag Inside. “Wat er in beide programma’s besproken is, blijft kwetsend en vernederend voor iedereen die te maken heeft gehad met seksueel geweld en voor hun naasten”, aldus Uslu.
Uslu is, mede naar aanleiding van de uitzending van dinsdag, in nauw overleg met regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag Mariëtte Hamer. De staatssecretaris overlegt daarnaast regelmatig met Talpa, zo laat haar woordvoerder weten. Talpa is de eigenaar van SBS6. In juni gaat Uslu opnieuw in gesprek met onder meer omroepen, producenten en gedragsdeskundigen. Dat deed ze al eerder in maart en januari, naar aanleiding van de misstanden bij The Voice of Holland.
Het onderwerp moet continu bespreekbaar blijven, benadrukt Usla via haar woordvoerder. Een cultuuromslag is hard nodig om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen en er een einde aan te maken. Niet alleen slachtoffers moeten van zich laten horen, ook omstanders moeten misstanden aan de kaak stellen of proberen te voorkomen. (ANP)
Lees ook:
Johan Derksen biedt donderdag excuses aan in Vandaag Inside, OM onderzoekt uitspraken
Het Openbaar Ministerie gaat onderzoek doen naar de beweringen die Johan Derksen deed in het tv-programma Vandaag Inside. Donderdagavond gaat Derksen in hetzelfde programma zijn excuses aanbieden voor het ‘kaarsenverhaal’.
Roos Schlikker verlaat VI na verhaal Johan Derksen over penetratie met kaars
Johan Derksen vertelde dinsdagavond op tv over hoe hij vijftig jaar geleden een dronken, bewusteloze vrouw penetreerde met een kaars. Dat leidde tot geschokte reacties.
