Voor niets in de koelkast
Tienduizenden AstraZeneca-prikken moeten waarschijnlijk worden vernietigd: ‘Dit voelt zó raar’
De tienduizenden AstraZeneca-vaccins die bij huisartsen in de koelkasten liggen, verdwijnen hoogstwaarschijnlijk in de prullenbak. In Nederland is geen vraag meer naar het vaccin, maar de prikken naar het buitenland vervoeren is verboden.
Tienduizenden tot honderdduizend AstraZeneca-vaccins dreigen ongebruikt te worden vernietigd. Het gaat om vaccins die na een tegenvallende AstraZeneca-campagne zijn overgebleven bij huisartsen. Binnen Nederland is geen bestemming meer voor deze vaccins. Ze naar het buitenland transporteren mag niet, bevestigt een woordvoerder van de Inspectie Gezondheid en Jeugd (IGJ).
De IGJ kan de kwaliteit van de vaccins niet langer waarborgen zodra die bij de huisarts arriveren. “Aan een prik zitten hoge eisen, als het gaat om koeling, vervoer en houdbaarheid”, zegt de woordvoerder. Geneesmiddelen die al bij artsen zijn afgeleverd voor hun patiënten mogen daarom niet verhandeld worden. “Ook niet wanneer dit gratis is, en voor een goed doel.” Het ministerie van VWS erkent ook dat ‘een deel’ van de vaccins hoogstwaarschijnlijk vernietigd zal worden.
Erg pijnlijk, vindt huisarts Dennis Mook-Kanamori. Hij zit met bijna 10.000 overgebleven vaccins, vanwege een gezamenlijke prikactie met 150 huisartsen in de regio Leiden. De vaccins zijn bewaard volgens de voorschriften van het RIVM, benadrukt hij. “We hebben de koelkasten gekoppeld aan een alarmeringssysteem, zodat je per minuut de juiste temperatuur kunt lezen. Het overgrote deel van de vaccins zit nog in een geseald doosje. En toch moeten ze de prullenbak in.”
Voor niets in de koelkast
De huisartsen kampen met het overschot omdat het AstraZeneca-vaccin na twee prikpauzes snel aan populariteit verloor, vermoedt de landelijke huisartsenvereniging LHV. Vanaf afgelopen vrijdag kunnen AstraZeneca-ontvangers zich daarom aanmelden voor een tweede prik met Pfizer. Tot nu toe ontving de GGD landelijk 18.000 aanmeldingen voor zo’n gemengde prik.
Hoeveel vaccins de prullenbak in moeten is onduidelijk, omdat dat niet centraal wordt bijgehouden. De LHV schat dat de meerderheid van de bijna 6000 huisartsenpraktijken met overgebleven vaccins zit. “We horen van huisartsen die vijftig of tachtig vaccins over hebben.” Het Nederlands Huisartsen Genootschap spreekt van tienduizenden ongebruikte vaccins. Huisarts Marco Blanker, die via Prullenbakvaccin het wegprikken van restvaccins coördineert, schat dat ten minste 100.000 vaccins voor niets in de koelkast liggen. De Europese Unie kocht de Nederlandse AstraZeneca-vaccins in en betaalde daar per dosis 1,78 euro voor, maakte de Belgische staatssecretaris Eva De Bleeker in december vorig jaar bekend.
‘We waren zo zuinig’
Maandag schreef het ministerie in een persbericht nog een oplossing te willen zoeken voor de overgebleven vaccins. Huisartsen kunnen hun overbleven vaccins melden bij de ‘RIVM-makelaar’, die een inventarisatie maakt. Waar mogelijk worden de resterende vaccins uitgeleverd aan “uitvoerders die nog met AstraZeneca vaccineren”, schrijft VWS. Het is onduidelijk om welke uitvoerders het dan gaat. De huisartsen zijn immers bijna klaar met hun AstraZeneca-prikcampagne, bevestigt de LHV. Ook de GGD laat weten geen extra vaccins nodig te hebben.
Het ministerie noemt het weggooien van de vaccins ‘erg zonde’. “Maar wij zijn wel verantwoordelijk voor de kwaliteit van de vaccins. Straks geef je kwetsbare mensen in landen waar men net begint met vaccineren het idee dat ze beschermd zijn, terwijl dat niet zo is. Dat is gevaarlijk.”
Huisarts Blanker snapt dat de regelgeving leidend is. “Maar als dokter denk ik dan: moet je goede vaccins weggooien, terwijl mensen in een ander land die hard nodig hebben?” Ook Mook-Kanamori baalt. “We zijn zó zuinig geweest, regelmatig hebben we ’s avonds patiënten nagebeld om overgebleven vaccins te slijten. Nooit mocht er een restje de prullenbak in. Maar nu, enkele weken later, worden tienduizenden prikken in één keer weggegooid. Dat voelt raar, zó raar.” Een petitie die ervoor pleit de overgebleven vaccins alsnog aan het internationale uitwisselingsprogramma Covax te doneren, is inmiddels 1500 keer ondertekend.
Maandag maakte het ministerie van VWS ook bekend 745.000 overgebleven AstraZeneca-vaccins te doneren aan landen in nood, waaronder Tanzania en Namibië. Deze lading vaccins ligt nog opgeslagen in een loods in Oss en is nog niet vervoerd naar huisartsenpraktijken. Omdat de IGJ deze vaccins nog niet als uitgegeven beschouwt, is het wettelijk nog wél mogelijk ze naar het buitenland te transporteren.
Correctie 22-7: In een eerdere versie van dit stuk staat dat de RIVM-makelaar huisartsen belt voor een inventarisatie van de overgebleven prikken. Dit klopt niet, huisartsen moeten de resterende vaccins zelf melden bij het RIVM.
Lees ook:
Hoe coronavaccins een diplomatiek smeermiddel werden
Nu de internationale verdeling van coronavaccins stokt, zijn veel arme landen overgeleverd aan de grillen van de vaccindiplomatie.
Ze waren kampioen coronabestrijding, maar Zuid-Korea en Taiwan moeten nu de hand ophouden voor vaccins
De corona-aanpak ging zo goed in Zuid-Korea en Taiwan. Maar voor vaccins hebben deze landen hulp uit het buitenland nodig.
