‘Striktere regels voor burgerschap tasten vrijheid van onderwijs aan’

Scholen met bijzonder onderwijs dreigen hun unieke positie kwijt te raken als de eisen voor het vak burgerschap worden aangescherpt. Dat zegt emeritus hoogleraar onderwijsrecht Paul Zoontjens. Hij reageert op een wet die onderwijsminister Arie Slob in de maak heeft en die hij waarschijnlijk na de zomer voorlegt aan de Kamer.

Het vrijblijvende karakter van burgerschapsonderwijs, dat van leerlingen ‘fatsoenlijke burgers’ moet maken door ze in aanraking te laten komen met andere culturen, wordt met het wetsvoorstel deels doorbroken. Zo wordt iedere school straks verplicht aandacht te besteden aan de ‘basiswaarden van een democratische rechtsstaat’. Tot op heden moeten scholen alleen laten zien dat ze iets doen aan burgerschap, maar de Onderwijsinspectie kan zo’n school niet afrekenen op de inhoud. Dat werkt versnippering in de hand: de ene school gaat slechts één keer per jaar op excursie naar de Tweede Kamer, de andere school geeft iedere week een les over diversiteit. Scholen weten vaak niet wat van hen verwacht wordt, aldus een woordvoerder van het ministerie van onderwijs.

Argument om in te grijpen

“Politici blijken burgerschap te pas en te onpas als argument te gebruiken om in te grijpen in schoolorganisaties”, zei Zoontjens twee maanden geleden al in zijn afscheidsrede over burgerschap. Volgens de hoogleraar onderwijsrecht is dat niet altijd terecht, omdat de wet daar momenteel onvoldoende handvatten voor biedt. Ook het islamitische Cornelius Haga Lyceum werd door de Onderwijsinspectie onder meer afgerekend op het burgerschapsonderwijs dat van onvoldoende kwaliteit zou zijn.

Zoontjens is voorstander van het aanscherpen van de wet omdat het scholen helpt bij het nadenken over hun missie. “Basis- en middelbare scholen zijn hun oriëntatie kwijt. Doordat de scholen steeds meer op elkaar zijn gaan lijken, zullen scholen voor bijzonder onderwijs hun unieke plek langzaam kwijtraken.” Het aanscherpen van burgerschap draagt daaraan bij. Die maatregel zal volgens de hoogleraar striktere voorwaarden stellen aan alle scholen, waardoor de vrijheid van onderwijs verder wordt ingeperkt.

Volwaardig meedoen

Het ministerie denkt dat het zo’n vaart niet zal lopen. “In ons onderwijsstelsel hebben scholen veel vrijheid, daar doen we ook niets aan af. Maar bij vrijheid hoort ook verantwoordelijkheid. Goed burgerschapsonderwijs is een belangrijke opdracht voor alle scholen, niet alleen voor islamitische scholen, zodat alle kinderen volwaardig kunnen meedoen in de samenleving”, reageert een woordvoerder.

Lees ook:

Wie bepaalt hoe leerlingen goede burgers worden?

Goed burgerschapsonderwijs is waar het aan schort op het Haga Lyceum. Maar de vrijheid van onderwijs is heilig, dus mag de overheid niet ingrijpen. Nota bene een minister van de ChristenUnie wil dat nu veranderen.