Strafklacht asbest: moeilijk en emotioneel dossier

Het functioneel parket, onderdeel van het Openbaar Ministerie, moet besluiten of een fabrikant die decennialang asbestproducten maakte terwijl het wist dat asbestvezels dodelijk kunnen zijn, strafbaar is. Vrijdag hebben nabestaanden van acht asbestdoden bij milieu-officier van justitie Frans Gelissen in Den Bosch aangifte gedaan.

Het is een zaak met een hoog emotioneel profiel, net als eerder de strafklacht tegen de tabaksindustrie. Daar waren het doodzieke rokers die de industrie voor moord en doodslag vervolgd wilden zien. Die klacht werd afgewezen door het OM, een beslissing die het gerechtshof kon billijken: rokers worden al jaren uitbundig gewaarschuwd voor de risico’s van tabak. Ze hadden het kunnen weten.

Dat ligt bij asbest anders. Eternit wist dat asbest levensgevaarlijk is, want het wetenschappelijk bewijs stapelde zich al op sinds de jaren zestig van de vorige eeuw. Als je als fabrikant decennia werkt met asbest, je een miljardenconcern bouwt op het materiaal, dan verdiep je je in de risico’s. Niet voor niets zocht het bedrijf al sinds 1965 naar een vervangend materiaal.

Maar, anders dan de tabaksindustrie, heeft Eternit nooit gewaarschuwd voor de gevaren van asbest, de eigen werknemers in de fabriek in Goor werkten lang onbeschermd in de asbeststof. Eternit deed eerder het tegendeel: het bedrijf bagatelliseerde de schadelijkheid en bedrijfslobbyisten dempten dreigend overheidsingrijpen. De rijksoverheid keek intussen een andere kant op. Pas in 1993 werd asbest verboden, bijna 25 jaar nadat bij de Nederlandse toezichthouders, zoals de toenmalige Arbeidsinspectie, bekend was dat asbest grote gezondheidsrisico’s opleverde.

Oud-advocaat Bob Ruers, die honderden asbestslachtoffers bijstond in schadeprocedures, schat zelf de kans op succes op fiftyfifty. “We hebben een stevig dossier, de klacht is goed onderbouwd. Maar ik realiseer me dat het gevoelig ligt.” Ruers heeft het OM bij de aangifte gemeld dat de asbestslachtoffers die strafvervolging willen, niet uit zijn op geld. “De schade ís al betaald. Deze mensen vinden dat Eternit zich voor de strafrechter moet verantwoorden.”

Het OM staat nu voor de vraag of nalatig gedrag in het verleden, met een overheid die niet vooraan stond bij de bescherming van werknemers en burgers, Eternit anno 2019 nog kan worden aangerekend. De feiten zijn ernstig: jaarlijks overlijden er in Nederland vijfhonderd mensen aan mesothelioom, ook wel asbestkanker, en nog eens vijfhonderd anderen aan asbestgerelateerde ziekten zoals asbestose (stoflongen). Die sterftegolf is nog lang niet voorbij, mesothelioom kan veertig tot vijftig jaar na blootstelling nog optreden. Eternit heeft in Europa bij het verbreiden van deze dodelijke ziekte onmiskenbaar een rol gespeeld, de vraag is of dit het concern ook strafrechtelijk kan worden verweten.

Bij asbestzaken richt het OM zich vaak op vervolging van bedrijven die tekortschieten bij het opruimen van de troep, de asbestsanering. “Het Functioneel Parket wil zich vooral richten op het aanpakken van grote uitwassen in de asbestbranche die dermate ernstig zijn dat er sprake is van gevaar voor de volksgezondheid”, aldus het OM.

Formaldehyde

Maar, een recente strafzaak toont aan dat producenten van gevaarlijke stoffen wel kunnen worden aangepakt op hun verantwoordelijkheid als werkgever. Een bedrijf uit Emmen dat werknemers jarenlang liet werken in een ruimte met een veel te hoge concentraties van het kankerverwekkende formaldehyde, moet zich volgend jaar voor de rechtbank verantwoorden.

Het OM rechtvaardigt die strafzaak als volgt: “Bedrijven die werken met schadelijke stoffen hebben ­vanwege hun bedrijfsactiviteiten een grote verantwoordelijkheid. Zij zijn verplicht de regels scherp na te leven en werknemers niet onnodig bloot te stellen aan onveilige werkomstandigheden of gezondheidsrisico’s.” Je zou denken dat dit ook over Eternit gaat.

Lees ook:

Nederlandse asbestslachtoffers eisen strafvervolging voor ‘doodslag op industriële schaal’

Ondanks stapels bewijs dat asbest levensgevaarlijk is, bleef het Nederlandse bedrijf Eternit het jarenlang produceren. Nabestaanden van acht asbestdoden hebben aangifte gedaan. Zij spreken van ‘doodslag op industriële schaal’.

Zo kon Eternit tientallen jaren zijn gang gaan met asbest

De raadsman van asbestslachtoffers beschuldigt fabrikant Eternit van doodslag ‘op industriële schaal’. Nu er aangifte is gedaan, moet justitie beslissen of de bedrijfsactiviteiten strafbaar zijn.

‘Mijn man ging naar Eternit om voor zijn gezin te zorgen, niet om asbestkanker te krijgen’

Nabestaanden zijn verbijsterd dat asbestbedrijf Eternit jarenlang zijn werknemers niet goed heeft beschermd tegen blootstelling aan het giftige stof.