Stapte burgemeester Pauline Krikke op voor het haar beurt was?

Dat Pauline Krikke haar vertrek als burgemeester van Den Haag aankondigde op Instagram, leidt her en der tot gefronste wenkbrauwen. Sinds wanneer treedt een burgemeester niet af ten overstaande van de gemeenteraad of in een persconferentie? De Haagse burgemeester Pauline Krikke is de eerste die deze methode verkoos.

“Het was chiquer geweest als ze haar vertrek in het verantwoordingsdebat had aangekondigd”, zegt hoogleraar regionaal bestuur Marcel Boogers. “Dat hoort bij je verantwoordelijkheid nemen.” Hij vindt de weg van Krikke opmerkelijk, “maar ik snap ook wel dat je een eigen mediakanaal zoekt.”

Daarnaast roept Krikke’s vertrek de vraag op wat de voor- en nadelen zijn van voortijdig afzwaaien, in dit geval vóór het debat over het kritische rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de vonkenregen in Scheveningen die tijdens de jaarwisseling van de vreugdevuren kwam.

Is het laf dat Krikke nu al vertrekt en zo de pijnbank der verantwoording vermijdt?

Eerst verantwoording, dan maatregelen

Het gaat in ieder geval in tegen de ongeschreven wet in bestuurdersland: eerst verantwoording afleggen, dan eventuele maatregelen nemen zoals aftreden. Dat constateert Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden.

Een goed voorbeeld van deze ‘nette weg’ is het vertrek van Jeanine Hennis. Zij trad vrijwillig af als minister van defensie vanwege een ongeluk met een mortier tijdens een oefening in Mali. Ook toen lag er een vernietigend rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid op tafel. Hennis liet de Kamer uitrazen en trok toen haar conclusies – van tevoren wist ze al dat haar positie onhoudbaar was.

Deze methode hanteerde ook staatssecretaris Mark Harbers van asielzaken, die in het voorjaar van 2019 aftrad vanwege ‘verdoezelde’ cijfers over criminaliteit onder asielzoekers. Hij gaf al een voorzet door te voorspellen dat het debat hierover weleens z’n laatste kon zijn en hield na het debat inderdaad de eer aan zichzelf.

Het voordeel van deze methode is dat de lucht onder volksvertegenwoordigers vaak is geklaard. Neem de casus-Gerd Leers, die in 2010 aftrad als burgemeester van Maastricht na een affaire over de aankoop van zijn Bulgaarse vakantiehuis. Hij kreeg er – ná het debat – een staande ovatie van de gemeenteraad en veel lof voor terug.

Vóór een debat opstappen gebeurt zowel in Den Haag als in gemeenten ook weleens tijdens een persconferentie – denk aan Opstelten en Teeven in 2015. “Maar er is wel een soort grens: een burgemeester kan niet opstappen zonder een debat over de feiten en zich te verantwoorden”, zegt Voermans.

Maar, zegt hij er gelijk achteraan, er zijn situaties denkbaar die om een andere reactie vragen. Want door het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) lagen in Den Haag de feiten al op tafel en was het politieke oordeel al geveld. “Dan snap ik dat Krikke ervoor past om een paar uur op haar kop te krijgen.”

“Dit besluit heeft voor Krikke alleen maar voordelen”, zegt ook Boogers, “Want er hing haar sowieso een motie van wantrouwen boven het hoofd. En dat is heel pijnlijk.” Hij vindt dat ze nog best lang heeft gewacht met opstappen. “Als het op zo’n avond gruwelijk uit de hand loopt… door te wachten op de conclusies van de OVV was ze al vleugellam.”

Groep de Mos

Bovenop de vreugdevuuraffaire kwam afgelopen week nog de affaire-Groep de Mos: het OM doet een corruptieonderzoek naar twee Haagse wethouders. “Ook daarin werd naar Krikke gekeken”, zegt Boogers, “Er werd haar verweten dat ze eerder en kordater had moeten handelen.”

Van zo’n optelsom was in 2015 ook sprake in Bloemendaal, waar burgemeester Ruud Nederveen zijn aftreden aankondigde tijdens een ingelaste bijeenkomst met fractievoorzitters. Ook daar was sprake van een ‘slepende kwestie’, misstanden bij de ontwikkeling van een landgoed. En Nederveen had, net als Krikke, al eerder een motie van wantrouwen gekregen en net overleefd.

Zo’n optelsom maakt het logisch, zegt Boogers, dat een bewindspersoon zelf opstapt. Hij vindt niet dat verantwoording dan per se ontbreekt, want Krikke verantwoordt zich ook door op te stappen, zegt hij. “Hoewel ze in het filmpje zegt dat ze weggaat omdat het debat te veel over haar gaat, en niet over de toekomst van Den Haag, zegt ze eigenlijk: ik heb een stomme fout gemaakt”, zegt Boogers.

Is dat erg, dat ze haar fouten niet expliciet toegeeft? Wim Voermans: “Tja, wat zeg je dan? Wat willen we nou horen? Dat ze zegt: ik heb er een potje van gemaakt? Heel begrijpelijk dat ze dat niet doet. Als je de eer aan jezelf houdt, wil je letterlijk de eer aan jezelf houden. Gracieus in de coulissen verdwijnen, dat is wat ze doet.”

Lees ook:
Haagse burgemeester Krikke stapt op na vreugdevuurdebacle

Nog vóór de gemeenteraad een bak kritiek over Pauline Krikke kon kieperen in een debat over het vreugdevuurdebacle, vertrok de Haagse burgemeester zelf. Dat kondigde ze zondagavond op een opmerkelijke manier aan: ze plaatste filmpje op Instagram.

Krikke: Van een risico op vonkenregen wist ik niet

Hoewel Pauline Krikke wist dat de vreugdevuren met Oud en Nieuw te hoog waren, greep ze niet in. Trouw interviewde haar direct nadat het kritische rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid verscheen. ‘In de nacht hebben bouwers uit Duindorp extra pallets aangevoerd. Ik heb toen de afweging gemaakt dat het niet proportioneel was om daar met de ME op af te gaan. Het is donker, het is nat, er is zand waar je doorheen moet.’