In de jaren twintig van de vorige eeuw brak er onder jongeren een ware feestepidemie uit, die de wenkbrauwen van de gevestigde orde stevig deed fronsen. Kunnen we soortgelijke taferelen verwachten nu de wereld langzaam heropent?
Historicus en schrijver Ewoud Kieft kan zich wel iets voorstellen bij de dansrage die in de jaren 1920 door grote delen van Europa en Amerika raasde. Een muziekgenre als jazz zorgde voor een nieuw soort uitgaanscultuur. “Als je dat soort muziek voor het eerst hoort, krijg je vanzelf zin om te bewegen. Het had een opzwepende uitwerking, iets dat daarvoor in Europa nog niet zo was voorgekomen.”
Na jarenlange ellende konden begin vorige eeuw eindelijk de voetjes weer van de vloer. Nu Nederland langzamerhand de lockdown beëindigt en cafés, restaurants en culturele instellingen weer open zijn, kun je je afvragen of ons weer een periode van wilde feesten te wachten staat. Wordt 2021 het nieuwe 1921?
Vooraf aan de roerige jaren twintig ging de Spaanse griep. Er zijn opvallende parallellen te trekken tussen die pandemie en de huidige coronacrisis, weet Jeroen Koch, cultuurhistoricus en universitair docent aan de Universiteit Utrecht.“Er gingen complottheorieën rond over wie er achter de uitbraak zou zitten. Mensen wilden zich niet aan de maatregelen houden. Dat zie je nu ook.”
Maar helemaal eerlijk is de vergelijking tussen de vorige eeuw en het heden niet, zegt Kieft. “Europa had net de Eerste Wereldoorlog achter de rug, die miljoenen doden tot gevolg had. Mannen en jongens die het overleefd hadden, waren verminkt of zwaar getraumatiseerd. Dat was sowieso een ander soort samenleving.”
Bohemiens
De Eerste Wereldoorlog had ook zijn weerslag op het culturele leven, legt Koch uit. “In Parijs ontstond de beroemde club van Amerikaanse schrijvers en kunstenaars, zoals Ernest Hemingway, Ezra Pound en F. Scott Fitzgerald. Hun kunst werd geïnspireerd door het idee dat de oude wereld die de Eerste Wereldoorlog had kunnen toestaan, corrupt is; het oude moest plaatsmaken voor het nieuwe.”
In de huidige tijd wordt juist terugverlangd naar ‘het oude normaal’. “Zo’n grote culturele omslag valt dus echt niet te verwachten.” In de jaren twintig werd nogal afwijzend gereageerd op jongeren die een nieuw soort vrijheid claimden. “Het korset werd letterlijk afgeworpen”, lacht Koch.
“Vrouwen en meisjes gingen hun haren en rokken korter dragen. Vooral in Amerika was er voor het eerst voor een grotere groep mensen die toegang hadden tot film en een auto. Jonge mensen vonden individuele vrijheid belangrijker dan burgerzin. Ze gedroegen zich als bohemiens, op de grens van wat de burgerlijke maatschappij fatsoenlijk achtte.”
Ieder weekend ‘Woodstock’
Als we nu weer gaan feestvieren, zal dat volgens Koch wat minder revolutionair zijn. We zijn in het heden namelijk al wel wat gewend. “Voor de coronapandemie was het hier in het Wilhelminapark ook elk weekend Woodstock.”
Kieft maakt ook in politiek opzicht een voorzichtige vergelijking tussen de jaren 1920 en nu. “In de jaren 1920 waren de meeste Europese landen tot op het bot gepolariseerd. De democratie met algemeen kiesrecht, een staatsvorm die in veel landen net nieuw was, werd door een groot deel van de bevolking niet erkend.”
Die ontwikkelingen ziet hij tot op zekere hoogte terugkomen in onze tijd. “In Amerika wordt de uitslag van de verkiezingen nu ook openlijk in twijfel getrokken.” En zo’n volledig nieuw muziekgenre, zoals jazz, zouden we dat nu weer kunnen verwachten?
“Het viel me op dat er tijdens de lockdown veel rustige, zweverige liedjes gemaakt werden”, zegt Kieft, die ook muzikant is. “Als de nachtclubs weer open mogen, zou daar misschien wel eens verandering in kunnen komen.” Dansen we dan weer net zo wild als in de jaren twintig? “Het zou welkom zijn.”
Lees ook:
Ook in 1918 speelden adverteerders slim in op de pandemie: ‘Koop vandaag nog een flesch Abdijsiroop’
Nu is er corona, in 1918 was er de Spaanse griep. Een heftige pandemie die veel slachtoffers eiste. Sommige ondernemers zagen die als een buitenkansje.
Pandemieën horen erbij – en bepalen vaak genoeg de loop van de wereldgeschiedenis
Pandemieën hebben meer dan eens een hoofdrol gespeeld in de wereldgeschiedenis. Soms met grote gevolgen. ‘Epidemieën leggen zwakten in onze samenlevingen bloot.’
