Serieuzer dan ooit oefenen voor een luchtoorlog in Friesland. ‘Poetin wil zijn invloed terug’

Sinds Rusland ruim een maand geleden Oekraïne binnenviel, regent het plechtige woorden over de ‘eensgezindheid’ van de Navo. Wie wil weten hoe die eensgezindheid er in de praktijk uitziet, ruikt en vooral oorverdovend klinkt, moet dezer dagen in Leeuwarden zijn. De jaarlijkse, internationale luchtmachtoefening ‘Frisian Flag’, deze en volgende week, heeft dit keer een extra lading. Meer dan ooit beseffen de piloten van de gevechtsvliegtuigen uit een zestal Navo-landen dat ze misschien wel oefenen voor iets echts.

“Natuurlijk speelt die context mee”, zegt minister Kajsa Ollongren van defensie, die woensdag een dagje meeliep op de vliegbasis Leeuwarden. “Dat merk je overal waar je komt. De relevantie is veel groter geworden.”

Met een bulderend geraas dat de bodem doet trillen, stijgen aan het begin van de middag straaljagers op uit onder meer Nederland, Frankrijk, Italië en Canada. Ze beginnen aan een gezamenlijke gevechtsoefening in het Nederlandse en Deense luchtruim.

De simulatie is zeer realistisch. Deze week wordt geoefend met het verdedigen van het Nederlandse luchtruim, volgende week zijn de manoeuvres juist offensief van aard. Een deel van de vliegers speelt ‘de slechten’ – rode stipjes op de radarschermen – ofwel de vijand. Het andere deel bestaat uit ‘de goeden’, in het blauw. Bijna alles is echt, behalve het daadwerkelijk afvuren van boordwapens. Met een druk op een knop wordt geregistreerd dat zo’n wapen in dat geval zou zijn afgevuurd. Vanaf de grond vormt een wirwar aan witte vliegtuigstrepen (sommige cirkelvormig) in de blauwe Friese lucht een illustratie van de intensiteit van de oefening.

Luchtoverwicht

In de échte oorlog die momenteel in Europa woedt, willen de Navo-landen het liefst niet betrokken worden. Bovendien blijkt de Russische luchtmacht in die echte oorlog geen grote rol te spelen. “Die luchtelementen van de Russische federatie zijn inderdaad minder ingezet dan verwacht”, beaamt ook commandant der strijdkrachten Onno Eichelsheim, de hoogste militair van de Nederlandse krijgsmacht. “Het toont aan hoe belangrijk het is om luchtoverwicht te creëren.”

De actuele ontwikkelingen hebben volgens Eichelsheim weinig veranderd aan de aard van deze Frisian Flag-editie. “Een oefening als deze is altijd gebaseerd op de dreiging zoals wij die kennen. Voor ons was het Russische optreden geen verrassing. Het enige verschil is dat we misschien iets scherper zijn – als we dat al niet waren – op het eventuele meekijken van de Russen naar deze oefening.”

Door de oorlog hebben Duitsland en Polen zich afgemeld voor fysieke deelname in Leeuwarden. Duitse gevechtsvliegtuigen doen wel vanaf hun eigen bases mee, maar Polen zegt alle beschikbare middelen in eigen land paraat te willen houden. Mede doordat de Navo aandrong op een sterk signaal van afschrikking dat deze oefening aan Rusland moest afgeven, haakte Italië in een laat stadium juist aan.

Geen onderschatting

Dat de Russische luchtmacht tot nu toe geen indruk weet te maken in de oorlog, is voor Eichelsheim geen reden om Rusland op dat punt te onderschatten. “We hebben deze oefening nodig om de oorlog te kunnen voeren die we misschien moeten voeren.”

Zo’n scenario zou zich kunnen voordoen als Rusland op zeker moment de Baltische landen aanvalt, alle drie Navo-lid. Is dat wel realistisch? Ollongren: “Wie zegt ons dat het niet zo is? Je kunt er niet op gokken dat president Poetin dat niet doet. Als je terugkijkt op alles wat hij heeft gedaan en gezegd, lijkt er een plan achter te zitten, namelijk: het terughalen van de oude invloedssfeer.”

Lees ook:
Het Westen balt een vuist tegen Rusland, maar binnenskamers rommelt het

Een reeks toppen in Brussel staat in het teken van eensgezindheid. Maar de Amerikaanse president Joe Biden zal ook stuiten op de verschillen in Europa.