Russen in Nederland over hoe de oorlog hun families verscheurt: ‘Mijn vader zegt dat je de Oekraïense nazi’s moet verdelgen’

“Mijn ouders schamen zich voor me, omdat ik tegen Rusland ben. Dat ben ik niet. Ik ben tegen het regime”, zegt Natasja Kotova.

“Ik heb knallende ruzie met mijn moeder gehad over de oorlog”, vertelt Svetlana Golikova. “Nu hebben we vrede.”

Emilija Ivanova: “Mijn vader behandel ik als iemand die Alzheimer heeft. Alsof hij gek is geworden. Van zo iemand sluit ik me niet af.”

De oorlog in Oekraïne splijt Russische families. Drie Russische vrouwen in Nederland hebben hun relatie met hun in Rusland wonende ouders zien verslechteren sinds de oorlog begon. Zij, de jongere generatie, minimaal tien jaar woonachtig in Nederland, met een dubbele nationaliteit en tussen de veertig en vijftig jaar, zijn tegen de Russische inval en botsen met hun ouders van zestig jaar en ouder die de oorlog volop steunen.

Alle drie willen ze alleen anoniem hun verhaal vertellen en daarom zijn hun namen gefingeerd. Ze vrezen voor hun veiligheid in Rusland als ze een keer naar hun moederland willen. Het gebruik van het woord oorlog of het beledigen van het Russische leger kan een celstraf van vijftien jaar opleveren.

“Mijn vader zegt dat je de Oekraïense nazi’s moet verdelgen”, vertelt Natasja Kotova. “Uitroeien. Het is de taal die je ook hoort op de Russische televisie, waar hij de hele dag naar kijkt. Maar Oekraïners hebben Russen altijd verwelkomd. Wij zijn als broer en zus. Hoe kun je een land binnenvallen waar je op vakantie gaat, waar je familieleden hebt en dezelfde borsjtsj eet.”

‘Papa, mama, jullie waren juist trots op me’

Dit gevoel probeerde ze over te brengen op haar ouders. En met video’s, screenshots, links en interviews hoopte ze haar ouders te overtuigen over wat er feitelijk aan de hand is in Oekraïne. Ze slaagde daar niet in. Als reactie kreeg ze te horen dat zij nepnieuws rondstuurde. Haar moeder stuurde een bericht over Oekraïners die zich zouden hebben gekleed als Russen die de Oekraïense bevolking doodden. “Zo ontstaat er een barrière.”

“Je drijft verder weg van je wortels”, zei mijn vader tegen me.” Ze wordt er emotioneel van. “Dat vind ik jammer om te horen. Zoiets heeft impact. Als ik het aanvecht, doet dat pijn. Het leidt tot ruzies, ook tussen mijn ouders onderling over mij.”

De televisietaal, die stelt dat het Westen erop uit is om Rusland te verzwakken, houdt Kotova’s ouders in zijn greep. “Dat is hersenspoeling. Want hoe zit het dan met alle samenwerkingsprogramma’s en studentenuitwisselingen tussen het Westen en Rusland. Neem mij. Papa, mama, jullie waren juist trots op me. Het is mij toch gelukt om als Russische in Nederland te promoveren en te werken?”

Gehersenspoeld

De vader van Emilija Ivanova bijt zich vast in dezelfde retoriek. Hij volgt de televisie, speurt het internet af op zoek naar informatie. Haar vader denkt dat de hele wereld tegen Rusland is en zijn land wil vernietigen, vertelt Ivanova. Hij meent dat er genocide plaatsvindt op Russischtaligen in Oekraïne. “Is hij gehersenspoeld? Ja, dat denk ik wel. Mensen zoeken de informatie die ze willen horen. Maar het is oké. Ik ben tolerant. Iedereen mag denken wat hij wil. Als ze maar niet slaan of iets geks doen. Met mijn vader praat ik over algemene onderwerpen, zoals over de kleinkinderen.”

De meningsverschillen lopen dwars door haar familie. Haar moeder is Oekraïense en staat lijnrecht tegenover haar vader. Ze zijn bij elkaar, praten over ditjes en datjes. Twee van haar familieleden vochten in het Oekraïense leger. “Dit is onze geschiedenis. Oorlogen en revoluties splijten families.”

‘De hele buurt heeft genoten’

Svetlana Golikova heeft haar broer als steunpunt in de familie. Ze delen elkaars mening over de oorlog. Maar met haar zus en moeder botst ze. Haar vader overleed vier jaar geleden. “Mijn moeder denkt dat de veiligheid van Rusland in het geding is. Want Oekraïne stond volgens haar op het punt Rusland aan te vallen. De Russische invasie moet dat voorkomen.”

Het schuurt vanaf het begin van de oorlog. Moeder en dochter kregen knallende ruzies. “De hele buurt heeft genoten.” Ze lacht erom. Ze probeerde haar moeder te overtuigen. Dat je de overheid niet kunt vertrouwen. Dat Russische jongens onnodig sterven in de oorlog. Maar haar moeder bleek niet vermurwen.

“Toen dacht ik: in hoeverre ben ik nog Russisch als het om de huidige politiek daar gaat? Wie ben ik om haar te overtuigen anders te denken? Dit is haar land, haar leider, haar keuze. Toen ben ik daarmee gestopt.”

In plaats van overtuigen begon ze haar moeder te vertellen over haar vrijwilligerswerk als tolk voor Oekraïense vluchtelingen in Nederland. Ze maakte het onderwerp klein. Ze sprak over menselijk leed. Over vrouwen van haar moeders leeftijd die naar Nederland vluchtten met een tas, een week niet hadden gedoucht en arriveerden met de tranen in hun ogen. Haar moeder kreeg een beeld bij de oorlog. Ze werd stiller. Ze begon erover na te denken. Ze vraagt naar ze. “Sindsdien is het vrede tussen ons.”

“Soms denk ik dat ze het begrijpt”, klinkt Golikova enigszins hoopvol, “maar dat zij zich niet kan en wil uitspreken. Ze houdt zich vast aan haar waarheid.”

De echte namen zijn bekend bij de hoofdredactie.

Lees ook:

Oksana Radionova (37) gaat met de bus terug naar Kiev. ‘Om eerlijk te zijn, ben ik heel erg bang’

Nu de oorlog in hun thuisland voortduurt, willen sommige Oekraïense vluchtelingen terug naar huis. Vanaf station Maastricht vertrekt een bus naar Kiev.