Rechtszaak
Ruim drie jaar na de fipronilcrisis staan de verdachten voor de rechter
De fipronilcrisis laat nog altijd diepe sporen na bij pluimveehouders. De met bestrijdingsmiddel besmette kippenstallen moesten worden geruimd. Na drieënhalf jaar staan de twee verdachte bestrijders van bloedluis voor de strafrechter.
De keukentafel ligt bezaaid met krantenknipsels, testuitslagen en foto’s van stapels dode kippen op kruiwagens. Liset Grootentraast (46) bladert door de ordners, af en toe klinkt een diepe zucht. “Eigenlijk wil ik nog een plakboek maken”, vertelt ze. “Voor onze drie kinderen, zodat ze er later nog eens op terug kunnen kijken. De impact op ons gezin en onze schoonouders was heel groot.”
De fipronilcrisis die in de zomer van 2017 aan het licht kwam, laat nog altijd diepe sporen na bij het echtpaar, dat samen een pluimveebedrijf met 42.000 legkippen runt in het buitengebied van Schalkhaar, onder de rook van Deventer.
Eieren bleken de giftige stof fipronil te bevatten, nadat op grote schaal stallen door het bedrijf Chickfriend waren behandeld met een verboden bestrijdingsmiddel tegen bloedluis. Nadat de zaak aan het licht kwam, moesten bij 361 kippenbedrijven maatregelen worden genomen. Een deel ging volledig op slot. Dat betekende: geen eieren, geen mest of dieren aan- en afvoeren. Ruim 3,5 miljoen kippen werden geruimd, Wageningen Economic Research becijferde de directe schade op 65 tot 75 miljoen euro.
Woensdag, ruim drieënhalf jaar na de crisis, staan de twee eigenaren van Chickfriend voor de strafrechter vanwege het gebruik van een verboden bestrijdingsmiddel met fipronil erin, dat werkt tegen bloedluis. Het Openbaar Ministerie stelt dat deze fraude het vertrouwen in de voedselveiligheid ondermijnt.
Luizenbestrijders op het erf
Mark Grootentraast (43) weet nog goed hoe de twee luizenbestrijders in mei 2017 op hun erf kwamen om de stallen in te spuiten met wat sommige boeren een ‘wondermiddel’ noemden. Het middel zou hét antwoord zijn op bloedluis, dat een groot probleem voor de sector vormt; kippen leggen er minder eieren door, wat veel productie kost. “Ze vertelden dat het goedje op natuurbasis werkte.” Dat het verstrekkende gevolgen zou hebben, kon hij niet bevroeden.
Vooral de ruiming deed achteraf gezien veel met het gezin, herinnert Mark zich. “Nadat de vergassing begint, ligt binnen een halfuurtje alles op zijn rug.” Daarna was het doodstil in de stal. Liset laat een foto zien van hun zoon Stef die een dode kip aait. “Ik weet nog goed dat hij vroeg: ‘Papa, blijft-ie nu dood?’”
De onzekerheid nadat het bedrijf in die periode op slot moest, was slopend, zegt Liset. “Het maakte ons zo machteloos en heeft veel negatieve energie gekost. De starheid van handelen door de NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, red.) en de manier van bejegening op basis van wantrouwen, hebben er het meest ingehakt.”
Uiteindelijk schatten ze de schade die hun familiebedrijf leed op minstens 300.000 euro. Het duurde bijna anderhalf jaar voordat de eieren fipronilvrij konden worden geproduceerd en daarmee weer geschikt waren voor consumptie.
Niet alle boeren kwamen de crisis te boven. Douwe de Jong uit het Friese Parrega leed 650.000 euro schade en besloot te stoppen met legkippen. Voor hem is het boek eigenlijk al dicht. “Achterom kijken heeft geen zin”, zegt hij nuchter. “Toen vorige week het bericht kwam dat we geen compensatie kregen, verraste dat niet.”
Op persoonlijk vlak heeft het zijn leven zelfs verrijkt. “Ik heb weer meer tijd voor andere dingen en mijn vrouw is gaan werken in de thuiszorg. Zijn we slechter af? Ik denk het niet.”
Kippenboeren vingen bot bij rechtszaak tegen overheid
Ruim honderd kippenboeren verloren vorige week in hoger beroep de rechtszaak tegen de staat over een schadevergoeding voor het fipronilschandaal. De boeren wilden compensatie, maar de rechter oordeelde opnieuw dat de Staat niet onrechtmatig of verkeerd heeft gehandeld. De boeren vinden dat de NVWA aansprakelijk is voor de schade. Daar kwamen eind 2016 al de eerste meldingen binnen over fipronil bij de bestrijding van bloedluis. In de ogen van de pluimveehouders had de NVWA hen toen al moeten waarschuwen, zodat de omvang van de schade beperkt had kunnen worden.
Lessen geleerd
Zijn er lessen geleerd uit de affaire? “Ja, absoluut”, weet Hennie de Haan, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders. “Zo is er een meldpunt ingesteld om te voorkomen dat het ooit weer zo’n inktvlek wordt.” Hoewel het grootste deel van de boeren de crisis uiteindelijk te boven kwam, zijn de gevolgen nog altijd zichtbaar, weet De Haan. “Iedereen heeft als een dolle stier gewerkt om dat spul uit de stal te krijgen, maar boeren hebben geen tijd genomen om het te verwerken. En de erkenning voor het leed van de boeren kwam nooit.”
De familie Grootentraast heeft er in de dagelijkse praktijk al een dikke punt achter de crisis gezet. De twee kijken met gemengde gevoelens naar de strafzaak. Liset: “Ik hoop dat de straf gepast is en ze er jarenlang voor moeten werken.” Mark vult aan: “Zelf hebben we er niets aan, er valt geen rode rotcent bij ze te halen. Ook kan ik me nog steeds niet voorstellen dat ze dit zo gewild hebben.”
Lees ook:
Hof geeft kippenboeren ongelijk in fipronilschandaal, overheid niet aansprakelijk voor financiële schade
De overheid heeft niet onrechtmatig gehandeld in de fipronilaffaire van 2017 en is niet aansprakelijk voor financiële schade van kippenboeren. Tot die conclusie kwam het gerechtshof in Den Haag vorige week.
