Rijksbouwmeester waarschuwt: ‘Kabinet moet meer tijd nemen voor herstel Groningen’

De versterking van de onveilige huizen in het Groningse aardbevingsgebied is te veel gericht op snelheid en kostenbeheersing. Daardoor wordt er soms op verkeerde plekken gebouwd en met te weinig oog voor de leefomgeving.

Dit zegt Rijksbouwmeester Francesco Veenstra, die pleit voor een andere aanpak van de hersteloperatie. Om te beginnen moet het kabinet de belofte loslaten dat alle gevaarlijke huizen uiterlijk eind 2028 zijn gerestaureerd of vervangen. Veenstra pleit vandaag in een interview met Trouw voor meer tijd en meer zorgvuldigheid. “De gedachte is: als we maar genoeg aannemers naar het gebied sturen, komt het wel goed. Daar geloof ik niet in.”

De Rijksbouwmeester stuurt vandaag ook een brief naar staatssecretaris Hans Vijlbrief (mijnbouw), waarin staat dat hij het ‘zorgelijk’ vindt dat bij de versterking ‘wordt ingeboet op kwaliteit’. “De eeuwenlang opgebouwde cultuur van een plek moet recht worden gedaan.”

Ingewikkelde keuzes

Als Rijksbouwmeester brengt Veenstra geregeld onafhankelijk advies uit aan de regering over architectuur en ‘ruimtelijke kwaliteit’. Sinds anderhalf jaar bekommert hij zich om Groningen. Veenstra wil dat architecten nauwer worden betrokken bij het herstel van de woningen en de herinrichting van het landschap. Zij zijn de enigen, zegt hij, die vanaf het begin tot het einde van een bouwproject betrokken zijn. Architecten kunnen in zijn ogen als vertrouwenspersoon dienen en de gedupeerden helpen bij het maken van ingewikkelde keuzes. Wanneer een aannemer die rol heeft, of een begeleider namens de overheid, ‘moet alles zo lean and mean mogelijk, als de snelheid er maar in blijft’.

Veenstra ziet het als zijn taak om zich te bemoeien met de herinrichting van het aardbevingsgebied, een klus die wat hem betreft enigszins te vergelijken is met de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. Wat hem opvalt: destijds werd er goed nagedacht over ‘een nieuwe kijk op de samenleving’. Die toekomstblik mist hij in Groningen.

Zijn oproep ligt politiek uiterst gevoelig. Het kabinet staat onder grote druk om bij de hersteloperatie de snelheid er vooral in te houden. De vorige minister van binnenlandse zaken, Kajsa Ollongren, zei twee jaar geleden dat de versterking in 2028 afgerond moet zijn. Mogelijk gaat het om 26.000 woningen. Tijdens haar verhoor door de parlementaire enquêtecommissie gaswinning, eind vorig jaar, vertelde Ollongren dat dit doel nog steeds haalbaar is.

Geen neiging tot aanpassen

De huidige staatssecretaris van mijnbouw houdt vast aan dat plan. Vijlbrief vertelde tijdens zijn verhoor door de enquêtecommissie dat de snelheid waarmee woningen worden gekeurd en eventueel hersteld juist omhoog moet. Vijlbrief heeft ‘geen enkele neiging’ om de planning aan te passen.

Het kabinet voelt de hete adem in de nek van het Staatstoezicht op de Mijnen, de gezaghebbende instantie die waakt over de veiligheid in het bevingsgebied. Inspecteur-generaal Theodor Kockelkoren hamert erop dat de versterkingsoperatie in 2028 afgerond moet zijn. “De overheid krijgt het aan Groningers niet uitgelegd dat dit langer gaat duren”, zei hij in 2021 tegen NRC.

De Rijksbouwmeester denkt dat dit wel degelijk uit te leggen is aan de gedupeerden. “Vraag aan de gemiddelde bewoner in het aardbevingsgebied wat het grootste probleem is en je hoort niemand over snelheid. Mensen voelen zich niet veilig, niet gehoord, ze hebben geen zekerheid over budgetten. Ze weten niet hoe lang ze het huis uit moeten. Daar gaat het om.”

Veenstra redeneert ook eerlijk en praktisch, zegt hij. De komende jaren moet er een recordaantal huizen worden gebouwd in Nederland, tegelijkertijd is de energietransitie op gang gekomen. Het aantal vakmensen is ontoereikend om al deze klussen op tijd te klaren, zegt de Rijksbouwmeester.

Lees ook:

Groningen verdient het oog van een architect, vindt rijksbouwmeester Francesco Veenstra

Tegen de stroom in adviseert de rijksbouwmeester om meer tijd uit te trekken voor de versterking van Groningen. Het is een impopulair, maar in zijn ogen noodzakelijk voorstel. ‘De snelheid is nu allesbepalend’, zegt Francesco Veenstra. En daar gaat het mis.