Raad van State vernietigend over toeslagenaanpak: traag, complex en leidt juist tot ongelijkheid

De manier waarop het kabinet het toeslagenschandaal wil repareren deugt niet. Het is te traag, te complex en leidt tot rechtsongelijkheid, terwijl de hele operatie juist bedoeld is om het zwaar geschonden vertrouwen in het handelen van de overheid te herstellen.

Dat blijkt uit een vernietigend advies van de Raad van State dat Trouw in handen heeft. De Raad van State schrijft dat de hele hersteloperatie van de kinderopvangtoeslagaffaire ‘dusdanig complex’ is dat ‘de beoogde snelheid van herstel’ uit zicht raakt. Bovendien leidt de huidige aanpak tot ‘onevenwichtigheden en ongelijke behandeling tussen gedupeerden’. Dat kan er ook voor zorgen dat het maatschappelijk draagvlak voor de regeling wordt ondermijnd, stelt de Raad van State in dit nog ongepubliceerde advies.

Valse verwachtingen en geen structurele oplossingen

De zwaarst getroffen ouders zullen hier niet van opkijken. Het kabinet kwam eind vorig jaar met de Catshuisregeling, waarbij ouders die ten onrechte zijn beschuldigd van fraude 30.000 euro zouden krijgen. Maar de uitvoering hiervan is vastgelopen. De Raad van State noemt het voorbeeld van ouders met 1500 euro schade die wél 30.000 euro krijgen en een streep door al hun schulden, terwijl ouders met grotere problemen niet voor deze snellere regeling in aanmerking komen en moeten wachten, zonder te weten hoe lang het gaat duren. Bij gedupeerden zijn verwachtingen gewekt die het kabinet niet kan waarmaken.

De gevolgde handelwijze belemmert zo ook de mogelijkheden om tot meer ‘structurele oplossingen’ te komen, denkt de Raad van State. Dat geldt zowel voor de afhandeling van alle problemen van het verleden als voor een herziening van het hele toeslagenstelsel. Dat het anders moet met het uitkeren van toeslagen in de toekomst, daarover is iedereen het eens.

Wettelijke basis ontbreekt

De Raad van State is het hoogste adviesorgaan van het kabinet. Het beoordeelde in dit advies de wetsvoorstellen en belastingregelingen waarmee de overheid de gevolgde aanpak een wettelijke basis wil geven. Voor de meeste maatregelen geldt dat de uitvoering al loopt. Dat leidt dus tot een dilemma: moet de overheid deze aanpak wel in wetten gieten, waarvan staatssecretaris Van Huffelen van financiën zelf al heeft geconstateerd dat ze zo niet door kunnen gaan? Maar doet de overheid dit niet, dan gaat ze door met zeer ingrijpend beleid voor burgers, terwijl een democratisch gelegitimeerde wettelijke basis ontbreekt.

En het kabinet heeft haast. Er is zware kritiek op de aanpak van de toeslagenaffaire. Binnenkort zou het kabinet ook met regelingen moeten komen voor andere groepen getroffenen, zoals de kinderen van toeslagouders, ex-partners van gedupeerden en slachtoffers van de fraudeaanpak bij andere toeslagen.

Meer dan duizend kinderen uit huis geplaatst

Afgelopen week kwam naar buiten dat meer dan duizend kinderen van toeslagenouders in de jaren 2015-2020 uit huis zijn geplaatst vanwege problemen. De toeslagenaffaire zelf loopt al veel langer. In januari dit jaar viel het kabinet over de kwestie, die door een parlementaire ondervragingscommissie ‘ongekend onrecht’ werd genoemd.

Gemeenten die de regelingen uit moeten voeren vrezen al dat nieuwe compensatieplannen onuitvoerbaar zijn omdat zich te veel mensen zullen melden. Geld is er wel: het kabinet maakte miljarden vrij voor de hersteloperatie.

Lees ook:

Ombudsman slaat alarm - afhandelen toeslagenaffaire loopt helemaal mis

De Nationale Ombudsman vindt het niet kunnen dat het systeem dat de toeslagenellende veroorzaakte, nu voor een oplossing moet zorgen. Hij vraagt om speciale aandacht voor de kinderen van gedupeerden.