Raad van State kraakt nieuwe asielwet: ‘Uitvoerbaarheid zeer twijfelachtig’

De Raad van State (RvS) heeft geen vertrouwen in de nieuwe wet die de opvang van asielzoekers moet spreiden over Nederland. Het wetsvoorstel is ‘onnodig complex’ en het adviesorgaan vraagt zich af of de wet überhaupt uitvoerbaar is. De Raad van State stuurt staatssecretaris Eric van der Burg (asiel) daarom terug naar de tekentafel.

Dat staat in een advies van de RvS over het wetsvoorstel, dat maandagochtend is gepubliceerd. Het advies is een streep door de rekening voor Van der Burg, die de opvang met de spreidingswet vanaf dit voorjaar eerlijker wil verdelen over Nederland. Door iedere gemeente verantwoordelijk te maken voor asielopvang, is de staatssecretaris uiteindelijk bij machte om een weigerende gemeente te dwingen asielzoekers op te vangen.

Omdat die dwang gevoelig ligt bij zijn eigen partij, de VVD, is in het wetsvoorstel een compromis bedacht in de vorm van een bonusregeling. Gemeenten krijgen een geldsom als ze vóór een vastgestelde datum vrijwillig een solide aantal opvangplekken bieden voor de duur van minimaal vijf jaar. Zo hoopt de staatssecretaris gemeenten te verleiden zelf met opvangplekken te komen.

Dreigende competitie in plaats van solidariteit

De RvS kraakt juist deze bonusregeling. Hierdoor is de wet veel te complex geworden. Want eerst kunnen gemeenten opvangplaatsen bij de regering aanbieden in ruil voor een bonus, en op een later moment moeten die gemeenten binnen een provincie alsnog met elkaar afstemmen welke gemeenten de overige opvangplaatsen gaan realiseren.

Dat leidt tot onduidelijkheid, stelt de RvS. En misschien nog erger: als de wet in deze vorm van kracht zou worden, dreigt er competitie tussen gemeenten, in plaats van de solidariteit die de regering op het oog heeft. Daarmee loopt de staatssecretaris het risico dat de doelstelling ervan – snel meer asielopvangplekken – niet wordt gehaald. Eerder hadden betrokken partijen zoals opvangorgaan Coa, de gemeenten en provincies al soortgelijke kritiek op het wetsvoorstel.

Terug naar een veel eenvoudiger systeem

De Raad van State adviseert de regering nu om de hele bonusregeling te herzien, en een veel eenvoudiger systeem op te zetten dat lijkt op de manier waarop statushouders (erkende vluchtelingen) nu worden gehuisvest. Die regeling is juist allerminst complex: iedere gemeente krijgt simpelweg een taak op basis van het aantal inwoners. Als een gemeente daar niet aan voldoet, kan de provincie ingrijpen.

Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan voor staatssecretaris Van der Burg. Hij begeeft zich hoe dan ook op glad ijs als hij aan zijn wetsvoorstel wil sleutelen. Bij iedere komma die Van der Burg verzet, is de kans aanwezig dat één van de vier coalitiepartijen protesteert. Binnen de coalitie wordt er namelijk zeer verschillend gedacht over de opvang van asielzoekers.

Ondertussen telt iedere dag voor de staatssecretaris, die in een reactie laat weten het advies te bestuderen. ‘Onze inzet is om het wetsvoorstel zo spoedig mogelijk naar de Kamer te sturen’, aldus Van der Burg. Aanvankelijk had de wet begin dit jaar al van kracht moeten zijn.

Met de oplopende vertraging is het de vraag of de wet dit jaar nog effect gaat sorteren. Vluchtelingenwerk Nederland roept gemeenten op om ‘in de geest van de wet’ alvast met opvangplekken over de brug te komen. Anders dreigt opnieuw een crisissituatie, zoals vorig jaar zomer.

Lees ook:

Asielopvang nog lang kwestie van noodverbanden

De crisisnoodopvang voor asielzoekers blijft weer langer open dan afgesproken. Een oplossing is nog niet zicht.