Ongewenste beïnvloeding
Parlementaire commissie: nog geen smoking gun
Twee weken zijn de parlementaire verhoren over beïnvloeding van Nederlandse moskeeën nu bezig. Wat leveren die op?
De Utrechtse burgemeester Jan van Zanen laat een stilte vallen, weegt zijn woorden zorgvuldig. Ja, hij weet dat de Utrechtse moskee AlFitrah lesboekjes gebruikt uit Saudi-Arabië. En nee, daar is hij niet gelukkig mee. Maar om er nu van uit te gaan dat die lesboekjes er kwamen omdat de moskee geld ontving uit Koeweit? “Het een hoeft niet verband te houden met het ander”, antwoordt hij de ondervragingscommissie die onderzoek doet naar beïnvloeding uit ‘onvrije landen’. “Ik heb nooit kunnen vaststellen dat met subsidie uit Koeweit beïnvloeding meekwam.”
Daarmee verwoordde Van Zanen woensdag hoe moeilijk het is een oorzaak-gevolgrelatie aan te tonen tussen geld uit het buitenland en de keuzes die een moskeebestuur in Nederland maakt. Krijgt een moskee bijvoorbeeld alleen geld als die belooft bepaalde predikers uit te nodigen, specifiek lesmateriaal aan te schaffen, gelovigen te vertellen dat regulier onderwijs een gevaar is voor kinderen? Duidelijke antwoorden kwamen niet uit de verhoren die de ‘parlementaire ondervragingscommissie naar ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen’ de afgelopen twee weken hield.
De moskeeën waar de meeste zorgen over zijn, de As-Soennahmoskee in Den Haag en AlFitrah in Utrecht, verklaarden stellig dat van beïnvloeding geen sprake is. De Islamitische Stichting Nederland (ISN), de Nederlandse tak van het Turkse Diyanet waar 146 moskeeën bij zijn aangesloten, benadrukte dat haar opdracht puur religieus is, niets met politiek te maken heeft en iedereen welkom is.
Lijst Gülenaanhangers was ‘spionage’
Op de lijst met veronderstelde Gülensympathisanten die toenmalig voorzitter van de Islamitische Stichting Nederland (ISN) Yusuf Acar in 2016 naar Turkije stuurde, stonden ook namen van personen die tot dan toe niet met Gülen werden geassocieerd. Zelf beweerde Acar altijd dat hij alleen namen noemde die toch al rondgingen op sociale media.
Dat is niet het geval, bleek vandaag tijdens het verhoor van Murat Türkmen, huidig ISN-secretaris. Türkmen zei te schrikken van de lijst en verklaarde dat Acar de brief op eigen houtje had verstuurd, en dat dit nooit had mogen gebeuren. ‘Spionage’ noemde hij het handelen van Acar, die is teruggekeerd naar Turkije.
In de periode dat Acar de lijst met namen naar Ankara stuurde, was president Recep Tayyip Erdogan bezig met een klopjacht op aanhangers van prediker Gülen. Volgens de Turkse president zat die achter de mislukte coup in 2016. De mensen op de lijst hebben daar nog altijd last van. De commissie confronteerde Türkmen met het verhaal van een man die niet meer naar Turkije durft en alleen nog na sluitingstijd naar de kapper. “Dat vind ik heel vervelend”, zei Türkmen daarover.
De Kamercommissie wilde de Türkmen spreken omdat de ISN de Nederlandse tak is van het Turkse presidium voor godsdienstzaken, Diyanet. De voorgangers in de 146 moskeeën van de ISN zijn in dienst van de Turkse overheid en de Kamercommissie wilde weten of dat betekent dat Nederlandse Turken politiek beïnvloed worden in de moskee of niet vrij kunnen praten over wat ze van Turkije of Erdogan vinden.
Volgens Türkmen is dat niet het geval. Hij verklaarde dat Diyanet enkel een religieuze opdracht heeft en dat er binnen de moskeeën niet over politiek wordt gesproken. Volgens hem is iedereen altijd welkom, ongeacht politieke voorkeuren.
Een-op-eenrelatie moeilijk hard te maken
Beïnvloeding werkt subtiel, zei vice-voorzitter Saïd Bouharrou van de Raad van Marokkaanse Moskeeën Nederland. Hoewel hij zich ernstig zorgen maakt over de groeiende invloed van een aantal ultraorthodoxe moslims in Nederland maakte zijn verklaring ook duidelijk dat een simpele een-op-eenrelatie tussen die zorgen en de invloed van buitenlands geld moeilijk hard te maken is. “Ik denk dat het zeldzaam is dat we harde, concrete afspraken tegenkomen.”
Hoogleraar Turkse talen en culturen Erik-Jan Zürcher verklaarde dat Turkse Nederlanders weliswaar bloot worden gesteld aan Turkse propaganda die verkondigt dat Nederland een vijandig land is, maar dat die vooral wordt verspreid via (sociale) media. De moskeeën zijn juist gematigd.
Zo schetsten de verhoren vooral een beeld van de fundamentalistische islam in Nederland. Suhayb Salam van AlFitrah noemde verjaardagen of christelijke feestdagen vieren onislamitisch en verklaarde dat een vader zijn dochter mag weggeven aan ‘een meneer’, en Abdelhamid Taheri van de As-Soennahmoskee benadrukte dat hij de vrijheid heeft om mensen geen hand te geven. AIVD-directeur Dick Schoof vertelde – niet voor het eerst – dat er een nieuwe generatie ontstaat van jonge moslims die een parallelle samenleving nastreven en gesteund worden door de Golfstaten.
Ook de worsteling van de rest van de moslimgemeenschap met die fundamentalistische krachten werd duidelijk. Zo verklaarden Abdullah Laaouej en Hajer Harzi hoe de Al-Houdamoskee in Geleen werd overgenomen door twee jongere moslims – onder wie een bekeerling – die radicaler bleken dan de oude garde, en hoe die jonge bestuurders vervolgens geld uit Saudi-Arabië binnenhaalden. De imam moest het veld ruimen en een groep moskeegangers, onder wie Laaouej en Harzi, week uit naar een zalencentrum. De verklaring in de Kamer leidde tot bedreigingen aan het adres van Harzi, die aangifte deed.
Kritiek op de parlementaire commissie
Kritiek op de commissie was er ook. Al voor aanvang vroegen vier islamitische organisaties zich af waarom alleen beïnvloeding van moskeeën wordt onderzocht. Ook andere organisaties ontvangen immers geld uit het buitenland. Commissievoorzitter Rog antwoordde dat dit nu eenmaal de opdracht is geweest van de Kamer. Tijdens de verhoren groeide de kritiek. Volgens critici legden de commissieleden een gebrek aan kennis aan de dag over de islam en gold hetzelfde voor sommige deskundigen die ze opriep.
De uitkomsten gaan in april naar de Tweede Kamer. Die zijn niet alleen gebaseerd op de verhoren maar ook op onderzoek.
Lees ook:
Weinig antwoorden en veel wedervragen in stroef parlementair verhoor AlFitrah
De parlementaire ondervragingscommissie die onderzoek doet naar beïnvloeding uit onvrije landen verhoorde woensdag de voorzitter van de AlFitrah-moskee.
Oud-voorman As Soennahmoskee: Islamitisch gezien mág je geen voorwaarden stellen aan een donatie
Vaak weet een moskee niet wie haar donateurs zijn, legde de oud-voorman van de As Soennahmoskee uit.
