Overheid kan giftige uitstoot binnenvaart aan banden leggen, maar doet dat niet

Schipper Ton Quist uit Scherpenisse maakt zich grote zorgen over de uitstoot van giftige dampen door hemzelf en zijn collega’s. “Ruim dertien miljoen kubieke meters kankerverwekkende stoffen gaan jaarlijks de lucht in, omdat het gratis is”, zegt hij. “Het is een enorm probleem.”

Quist doelt op ‘varend ontgassen’ door tankschepen die vloeibare lading verschepen zoals diesel, nafta of tolueen. Om de tanks schoon te maken voor een nieuwe lading, blaast de schipper zijn tanks en leidingen door met ventilatoren. De giftige dampen die hierbij vrijkomen gaan zo het milieu in.

Uit een analyse van de Erasmus Universiteit Rotterdam blijkt dat Nederland een verbod op uitstoot van deze giftige dampen door de binnenvaart al jaren ten onrecht tegenhoudt, melden NRC en Omroep Flevoland.

5500 lozingen per jaar

Uit schattingen van het ministerie van infrastructuur en waterstaat blijkt dat het ontgassen ongeveer 5.500 keer per jaar gebeurt. Hierdoor komen miljoenen kubieke meters schadelijke stoffen vrij, die ongezond zijn voor de omgeving en bemanning van de schepen. Opdrachtgevers waaronder oliebedrijven eisen van schippers dat ze ontgassen. Quist, die al langer op de gevaren wijst: “Sommige van mijn collega’s ontgassen bijna wekelijks. Wie niet wil, ligt werkloos in de hoek.”

Op een aantal plekken op rivieren is een verbod op ontgassen van kracht. Van een totaalverbod is ondanks de gezondheidsrisico’s nog geen sprake. Nederland stemde al in 2020 in met een internationaal verbod, maar wacht op Zwitserland en Frankrijk die een gezamenlijke afspraak hierover moeten bekrachtigen. Pas daarna kan het verbod in werking treden, volgens het kabinet.

Dat ziet Alessandra Arcuri anders. De hoogleraar internationaal economisch recht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam las voor een analyse over ontgassen duizenden bladzijden aan juridische bronnen. Volgens haar kan de Nederlandse overheid wel degelijk ingrijpen. “Nergens is iets te vinden dat een landelijk verbod in de weg staat”, zegt ze in gesprek met Omroep Flevoland. “Op grond van mensenrechtenverdragen móet Nederland het hoogstwaarschijnlijk verbieden, omdat de gezondheid van inwoners op het spel staat en het milieu wordt belast.”

Rechter stelt omwonenden in gelijk

Schipper Quist begrijpt er niets van. “Het kan toch niet zo zijn dat onze gezondheid in de waagschaal wordt gesteld, omdat een paar landen een internationaal verdrag niet ratificeren?”, zegt hij. “Er is al wetgeving dus er kan gehandhaafd worden.”

Zowel binnenvaartschippers als andere burgers laten zich de laatste jaren duidelijker horen over hun zorgen rond ontgassen van schepen. Onlangs stelde de rechter omwonenden in Zuid-Holland in het gelijk die eisten dat de regionale milieudienst handhaaft. Het kabinet bestudeert die uitspraak en kan nog niet inhoudelijk reageren.

Lobbykracht uit industrie

Binnenvaartschippers hekelen het ontgassen, maar zeggen geen keuze te hebben door de druk van hun opdrachtgevers. Dat zijn raffinaderijen van partijen als Shell, BP en Esso en grondstofhandelaren als Vitol en Glencore.

“Deze partijen bepalen uiteindelijk of er ontgast moet worden”, zegt René Quist (geen familie) van vakblad Schuttevaer dat de binnenvaart op de voet volgt. Als zij vandaag besluiten te stoppen, is het morgen afgelopen met varend ontgassen, is de overtuiging van Quist. Het probleem is het alternatief. Schippers kunnen maar naar één ontgassingsinstallatie in Nederland aan de wal, in Moerdijk. Maar volgens Quist is die redenering te makkelijk. “Als er geen elektrische auto’s zijn, komen er ook geen laadpalen. Niemand wil dit, maar het lijkt alsof de industrie het tegenhoudt. Daar zit natuurlijk veel lobbykracht.”

Shell laat in een reactie weten het varend ontgassen op binnenwateren versneld te willen reduceren. ‘De verladers (opdrachtgevers, red.) hebben door een betere planning van hun vloot in recente jaren het ontgassen met circa 35 procent teruggedrongen’. Shell wijst erop dat de huidige Nederlandse regelgeving de inzet van mobiele ontgassingsinstallaties in de weg zit.

Lees ook:

Elektronische neuzen speuren naar illegale stoffen in de Waal

De komende weken laat de provincie Gelderland 24 elektronische neuzen langs de Waal plaatsen om te onderzoeken of binnenvaartschepen gevaarlijke gassen, waaronder benzeen, lozen.