Online gokken is alomtegenwoordig. ‘De kans wordt groter dat kinderen het later ook gaan doen’

Voor velen draait voetbal op het WK om winst. Maar online gokkers proberen andere zaken te voorspellen. Welke ploeg heeft het meeste balbezit? Wie scoort het eerst? Het levert Nederlandse gokbedrijven honderden miljoenen op.

’s Avonds op de bank ziet Martijn (22) de opstelling van het Braziliaanse voetbalelftal voor de wedstrijd tegen Kameroen op het wereldkampioenschap in Qatar. De sterren doen bij Brazilië niet mee, ze worden gespaard voor de volgende ronde. Dat was niet de bedoeling voor Martijn. Hij heeft via internet vijf euro ingezet op deze wedstrijd. Om geld te winnen moet Brazilië minstens twee keer scoren. “Ik dacht dat het wel goed zou komen”, zegt hij.

Maar dat komt het niet, de wedstrijd eindigt in 1-0 voor Kameroen. Het maakt Martijn, die nog niets won, niet echt uit. “Ik zet toch nooit veel geld in”, zegt hij. “Maar een vriend was vijftig euro kwijt.”

De afgelopen weken was Martijn druk met het WK. Hij wil niet met zijn achternaam in de krant, want dan wordt hij op het internet voor altijd in verband gebracht met gokken. Samen met duizenden andere Nederlandse jongeren gaat hij tijdens het WK opzoek naar het beste ‘betje’. In een WhatsApp-groep bespreken Martijn en zijn vrienden op welke wedstrijden ze zullen inzetten. Met gecombineerde weddenschappen valt veel geld te verdienen, maar dan moet alles goed uitpakken. Zo’n inzet heet een rijtje. Bijvoorbeeld: Nederland wint, Brazilië wint met twee goals verschil en Hakim Ziyech scoort voor Marokko.

“We appen over slimme combinaties”, zegt Martijn, die weet dat de kans klein is is dat zo’n voorspeld rijtje helemaal uitkomt. Toch vindt hij deze manier van wedden het leukst. “Als iemand zegt waar hij op inzet, doe ik ook vaak mee. Stel nou dat hij honderd euro pakt, dat wil je niet missen.”

WK-miljarden

Het zijn belangrijke weken voor gokbedrijven. Voor het eerst kun je tijdens een WK voetbal in Nederland legaal geld inzetten met je telefoon. Bedrijven als Toto en Bitvavo, die de KNVB sponsoren, hebben dé kans om nieuwe spelers te bereiken, die mogelijk blijven plakken als het toernooi voorbij is. Alle wedstrijden zijn op televisie en het voetbal leeft meer dan in een jaar zonder groot toernooi. Gokkers zetten meer geld in dan ooit.

De gokomzetten zijn groot, al is niet precies te zeggen hoe groot. In Nederland let de Kansspelautoriteit op het aantal actieve legale spelers en het geld dat ze uitgeven. De bevindingen zijn echter niet openbaar, en worden pas volgend jaar gepubliceerd. Gokbedrijven doen geen uitspraken over hun populariteit en omzetten. Voor nu moeten we het stellen met buitenlandse onderzoeken, die aantonen dat een WK van onschatbare waarde is voor online gokbedrijven.

“In sommige landen vergokken ze tijdens het kampioenschap vijf keer meer dan normaal in een jaar”, zegt Kees Cools, voormalig hoogleraar corporate finance aan de universiteiten van Tilburg en Groningen. Tijdens het vorige WK in 2018 zetten mensen wereldwijd in totaal 136 miljard euro in. Alleen al de finale tussen Frankrijk en Kroatië leverde gokbedrijven 7,2 miljard euro op.

Het is volgens Cools duidelijk dat ook Nederlandse gokbedrijven dit toernooi honderden miljoenen extra omzetten. “Ruim een half miljard is niet vreemd.” Cools baseert zich op buitenlandse onderzoeken, het aantal wedstrijden op een WK en het aantal Nederlandse gokkers.

Tony van Rooij van het Trimbos-instituut (het Nederlandse kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke zorg) wacht de cijfers van de Kansspelautoriteit af, maar gaat uit van een grote omzetstijging. “De Nederlandse legale online gokmarkt is nu al veel groter dan de overheid had geschat.” In het eerste halfjaar van 2022 hadden online gokbedrijven een omzet van 569,7 miljoen euro, ongeveer de helft komt van sportweddenschappen. Van Rooij: “Als dat doorzet, is er dit jaar meer dan een miljard vergokt via internet. Het WK komt daar nog bovenop.”

Ook de Kansspelautoriteit verwacht dat de omzetten dit najaar groeien, “onder meer door sportweddenschappen in het kader van het WK voetbal”.

Veel meer gokkers

Toen gokken nog illegaal was schatte de Kansspelautoriteit de omzet van de online gokmarkt op 814 miljoen per jaar. De legale markt is nu een stuk groter. “En er zijn meer spelers”, zegt hoogleraar Cools. In oktober 2021 bereikten legale goksites 1,07 miljoen Nederlanders, evenals in februari 2022. In augustus 2022 waren dat er echter 1,85 miljoen. Binnen een half jaar een stijging van ruim zeventig procent. Volgens de Kansspelautoriteit is tussen de 34 en 52 procent van de online gokkers daarmee begonnen na de legalisering. Cools: “En dan zijn nieuwe gokkers rond WK in Qatar nog niet eens meegeteld.”

Meer gokkers – dat was niet de bedoeling van de nieuwe Kansspelwet. Het plan was te ‘kanaliseren’, oftewel een legaal Nederlands alternatief te bieden aan mensen die toch al gokten. Reclames en sponsoring waren volgens de overheid nodig om het legale gokken onder de aandacht te brengen.

Dat lijkt gelukt. Inmiddels speelt 85 procent van de Nederlandse gokkers alleen nog bij legale partijen. Dat er nu méér mensen op de gok-apps en -sites zitten betekent volgens de Netherlands Online Gambling Association (NOGA) niet dat er ook meer mensen gokken. Hoogleraar Cools weerspreekt dit.

Toen de markt nog illegaal was, zijn er slechts schattingen gemaakt van het aantal spelers. De cijfers van nu zijn daarom moeilijk te vergelijken met die van toen, stelt NOGA. Wel is duidelijk dat de Nederlandse Staat steeds meer geld verdient aan het gokken. Tijdens het eerste halfjaar na de wetswijziging vloeide er 298 miljoen aan kansspelbelasting de staatskas in, ongeveer 150 miljoen meer dan het halfjaar ervoor.

Wie betaalt dat?

Bij gokken geldt overal ter wereld: de ‘problematische’ spelers – ongeveer 1 procent van de spelers, bij wie gokgedrag schade berokkent aan de omgeving – betalen de rekening. De Britse overheid signaleerde in 2020 dat de problematische spelers ongeveer 25 procent van de inkomsten genereren. “Dat zijn wereldwijd normale verhoudingen”, zegt Trimbos-expert Van Rooij. Onderzoek naar online spellen bij de Nederlandse Staatsloterij toont aan dat er ook in Nederland sprake is van een scheve verdeling. Gemiddeld verliest een online gokker hier 153 euro per maand in Nederland, maar het meeste geld komt van een minderheid van de spelers.

Reclames, sponsoring en snel met je mobiele telefoon geld inzetten – “Gokken is nu legaal en voor veel meer mensen normaal”, zegt Arie Dijkstra, hoogleraar sociale psychologie en gezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen. “En het zal nog verder normaliseren. Als iedereen het doet, waarom zou je dan geen gokje wagen?”

Gezellig samen

“Het maakt een saaie wedstrijd toch spannend”, zegt voetballiefhebber Martijn. Tijdens het WK zet hij vaak tegelijk met zijn huisgenoot geld in. “Gezellig samen, en soms met een biertje.” Hij zegt vooral te spelen met geld dat hij gewonnen heeft met gokken. Zijn goktegoed aanvullen met ‘echt’ geld van zijn bankrekening is minder leuk. “Het drukt je met je neus op de feiten. Zeker als je alleen maar verliest.”

Volgens hoogleraar Dijkstra heeft gokken op voetbal een ‘diepe sociale functie’. “Je hebt iets om over te praten en je wordt gezien door andere mensen. Je bestaat.” De kans op winst geeft spelers een bevredigend gevoel. “Zo denk je even niet meer aan minder leuke dingen. Tijdens het WK heb je een paar uur profijt van iedere inzet, alleen de spanning telt nog.”

Dit WK leert een nieuwe generatie over online gokken. “Het is overal”, zegt Dijkstra. “Dat heeft een invloed op kinderen. De kans dat ze later gaan gokken is groter.” En hoe jonger mensen een positieve ervaring hebben met gokken, hoe groter de kans is dat ze het blijven doen. “Mensen die nog niet klaar zijn met het opzoeken van gevaar raken sneller verslaafd.”

Verslavingen

Eerder schreef Trouw al dat verslavingsklinieken sinds de nieuwe Kansspelwet meer gokkers zien. Zij zijn jonger dan voorheen en hebben hogere schulden. Het WK is volgens Dijkstra een nieuwe aanjager van verslavingen. Door meer sponsoring en reclame gaan meer mensen spelen. En hoe meer spelers hoe meer verslaafden, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek.

Tony van Rooij van het Trimbos-instituut is bezorgd over de gezondheidsschade van groeiende gokmarkt. “In Engeland wordt geschat dat er voor elke gokker met een probleem zes mensen schade ondervinden, door verlies van werk, criminaliteit, schulden en stress binnen het gezin.”

Dat baart ook Nederlandse politici zorgen. Gokken moet niet te normaal worden, dat kan grote gevolgen hebben voor jongeren. Afgelopen zomer besloot minister Weerwind voor rechtsbescherming dat reclames voor online kansspelen vanaf 1 januari 2023 niet meer op tv, radio en in bushokjes mogen. Ook wordt sponsoring door gokbedrijven vanaf 2025 verboden. “Reclame is een middel om mensen naar het legale aanbod te leiden, maar het belang van verslavingspreventie weegt zwaarder”, zei Weerwind. “Hiermee wil ik met name kwetsbare groepen zoals jongeren beschermen.”

De logo’s van Toto, Unibet, Betcity en Bitvavo flitsen in 2025 dus niet meer door het beeld voor een voetbalwedstrijd. Het huidige WK is dus niet alleen het eerste grote voetbaltoernooi om via sponsoring spelers te werven, het is direct ook het laatste. Voor Tony van Rooij bewijst de ingreep van de minister dat de Nederland onvoldoende voorbereid was op de komst van gokbedrijven. “Nu pas beseffen we dat het zo niet goed gaat”, zegt hij.

Afhankelijk van gokgeld

Tweeëntwintig gokbedrijven hebben inmiddels een licentie voor de Nederlandse markt. Zij sponsoren zowel professionele als amateursportclubs door heel het land. Onlangs werd bekend dat de Nederlandse Loterij de komende tien jaar verbonden is aan sportkoepel NOC*NSF en dat voetbalclub Ajax tot 2026 in zee gaat met online gokbedrijf Unibet. Het is niet duidelijk wat het aanstaande sponsorverbod zal betekenen voor die contracten. Minister Conny Helder (langdurige zorg en sport), zegt sportclubs een verdienmodel te gunnen. Voetbalbond KNVB berekende dat een verbod de voetballerij 70 miljoen euro per jaar zal kosten.

“De Nederlandse sport is onlosmakelijk verbonden geraakt met gokken”, zegt Van Rooij van het Trimbos-instituut. “Straks kan de sport niet meer zonder het gokgeld.” Hij vreest dat gokbedrijven straks ook niet meer weg te denken zijn bij amateurclubs. Voor een nieuw hoofdveld moeten zij een gok-sponsor aankijken. Van Rooij vergelijkt het met de macht van de tabaksindustrie tot de jaren ’90. “Die zaten ook overal. En kijk hoe moeilijk we nu van het roken afkomen.”

Ondertussen is voetballiefhebber Martijn druk met de afloop van het WK. Na een tip van een vriend besloot hij tot een ongewone weddenschap: het balbezit tijdens de wedstrijd Frankrijk-Marokko in de halve finale. “Het lijkt gek, maar Marokko wil de bal niet”, zegt Martijn “En ik kan 2,2 keer mijn inleg krijgen.” Daarvoor moet Frankrijk twee derde van de tijd de bal hebben.

Opnieuw voorspelt Martijn verkeerd. Na een vroege goal gunnen de Fransen de bal aan Marokko. Geen winstuitkering van 2,2 voor Martijn. Wat rest zijn twee kansen om te wedden: de wedstrijden van zaterdag en zondag.

De gegevens van Martijn zijn bekend bij de hoofdredactie

Lees ook:

Gokbedrijven vinden een omweg: reclame verboden? Dan maar voetbalshirts sponsoren

De namen van gokbedrijven blijven ook de komende tijd overal in Nederland zichtbaar. Nu gokreclames vanaf 2023 verboden worden, kiezen ze sportsponsoring als alternatief. Verslavingsdeskundigen vinden het onbegrijpelijk dat dit is toegestaan.