Blauw op straat
Oneerlijke verdeling agenten leidt tot weinig politie op het platteland
Agenten zijn ongelijk verdeeld over het land. In Oost-Nederland is weinig blauw op straat vergeleken met de Randstad. De gevolgen op het platteland zijn groot.
Burgemeesters in alle delen van het land roepen al jaren dat zij zich grote zorgen maken over het schrijnende tekort aan agenten. Nu blijkt dat de verdeling van de agenten die wél voorhanden zijn scheef is. Waar een eenheid als Oost-Nederland ruim duizend agenten minder krijgt dan volgens de verdeelsleutel is afgesproken, krijgen eenheden als Den Haag en Amsterdam relatief gezien vele honderden agenten ‘te veel’.
De NOS onderzocht de verdeelsleutel die in 2010 is bedacht om tot een rechtvaardige verdeling te komen van agenten over tien politieregio’s. Criteria als inwoneraantal, hoeveelheid horeca en oppervlakte van de eenheid spelen daarin mee.
Maar de politie gebruikt deze sleutel niet. In plaats daarvan is de verdeling van het aantal agenten gebaseerd op de drukte van eenheden rond 2010. Daarnaast gaat de laatste jaren extra geld en mankracht naar maatschappelijke problemen, zoals de aanpak van georganiseerde criminaliteit in een bepaalde regio en persoonsbeveiliging.
Weinig agenten op platteland
Al jaren klinkt gemor over de magere politiecapaciteit buiten de Randstad. De focus ligt te veel op de steden, terwijl zware criminaliteit juist naar het platteland verschuift, stelden commissarissen van de koning in 2017 in een rapport. Twee jaar later volgde opnieuw onbegrip na de moord op advocaat Derk Wiersum.
Honderden agenten, waaronder 150 uit Oost-Nederland, werden van straat geplukt en moesten helpen met de beveiliging en bewaking van personen zoals advocaten en magistraten. “We zijn het spuugzat”, zei de Nijmeegse burgemeester Hubert Bruls destijds tegen de Gelderlander.
Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, kan de zorg alleen maar beamen. “Het oosten en noorden van het land kampen met te weinig politie”, zegt hij. “Aanrijtijden worden niet gehaald en de politie weet onvoldoende wat er speelt op het platteland. Daardoor kan een xtc-lab in een schuur op het platteland bijvoorbeeld jarenlang draaien.”
Verkeerde factoren
Agenten weghalen uit een eenheid als Amsterdam is geen oplossing. “Daar spelen ook grote tekorten”, zegt Struijs. “Maar we moeten gaan kijken hoeveel onveiligheid we accepteren.” Politieagenten dringen al langer aan op een eerlijkere en meer actuele verdeelsleutel. “Het is een doorn in het oog.”
De ongebruikte verdeelsleutel is namelijk niet zaligmakend. Daarin zit een factor die ervan uitgaat dat de politie drukker is in gebieden met meer ‘niet-westerse allochtonen’, waardoor daar meer agenten nodig zijn. “Dat is gewoon discriminatie”, zegt Struijs. “Kijk naar andere factoren zoals arme wijken waar meer sociale en veiligheidsproblemen zijn.”
Kijken naar het buitenland
De scheve verdeling van politiemensen over het land speelt al tientallen jaren, ziet politiewetenschapper Jaap Timmer (Vrije Universiteit). Een jaar of twintig geleden was het al zo dat in een regio als Amsterdam-Amstelland relatief gezien vier zo zoveel agenten werkten als in regio’s in Gelderland. “Let wel dat een stad als Amsterdam of Den Haag recht heeft op meer agenten, bijvoorbeeld omdat veel meer ME’ers nodig zijn vanwege demonstraties.”
Daar tegenover staat dat de oppervlakte van eenheden als Oost-Nederland vele malen groter is dan die van Amsterdam, terwijl zij relatief gezien minder agenten per burger hebben. Het kost veel meer moeite om dat hele gebied in de gaten te houden, wat grote gevolgen heeft voor de aanrijtijden in die landelijke gebieden.
Timmer pleit voor een gedegen onderzoek naar een goedwerkende en eerlijkere verdeling van agenten. “Kijk daarbij ook naar omliggende landen”, is zijn advies. “Wij zijn historisch dun bediend met agenten vergeleken met andere landen. We kunnen leren van hoe zij hun verdeling maken.”
Reactie politie
De politie laat weten dat de verdeelmethodiek uit 2010 nog stamt uit de tijd van de regiokorpsen en geen deel uitmaakt van een wettelijke regeling. ‘Het is maar de vraag of deze in 2023 nog het beste resultaat geeft en of de verdeling aansluit bij de hoge werklast van de eenheden’, schrijft de politie.
‘Wel hebben de regioburgemeesters de minister verzocht om na te denken over een methode om de nu geldende verdeelsleutel te actualiseren. Hiermee kan in de toekomst eventuele extra sterkte worden verdeeld.’
Lees ook:
Politie, OM en rechtspraak willen 850 miljoen voor sterke rechtsstaat. ‘De verwachting dat zaken snel worden afgehandeld, kunnen wij nu niet waarmaken’
De politie, OM en rechtspraak slaan hun handen ineen bij hun roep om meer geld. Ze willen een stabiele financiering.
