Ondertitelaars voelen zich uitgeknepen: ‘We krijgen twee dollar per vertaalde minuut’

Het ondertitelen van films en tv-series is een vak, maar wel een bar slecht gewaardeerd vak, zeggen ondertitelaars. Het tekort aan ondertitelaars versterkt de roep om fatsoenlijke beloning.

Je ziet ze normaliter nooit, de ondertitelaars van films en tv-producties. Hun naam staat hooguit aan het einde van de film vermeld – en zelfs dat niet eens altijd. Doordat ze voornamelijk thuis werken, zien ze elkaar zelden. Behalve bij de uitreiking van de Reid-ondertitelprijs dan, een prijs genoemd naar de overleden ondertitelaar Helene Reid.

De locatie waar de prijs wordt uitgereikt, het Marionettentheater in Amsterdam, heeft niet dezelfde allure als andere filmprijzen en dat past bij deze bescheiden beroepsgroep. “Onze leden willen liever met het vak bezig zijn en niet met al die heisa eromheen”, grapt Esther Daams, voorzitter van de sectie ondertitelaars bij de Auteursbond. Ze verwelkomt collega’s met een vriendelijke glimlach bij de ingang.

Vertaalbureaus bevechten elkaar door de prijzen te drukken

De sector verkeert evenwel in crisis. Volgens de Auteursbond zijn de ondertiteltarieven zo sterk gedaald in de afgelopen jaren, dat bij een normaal werktempo niet valt rond te komen. Een aflevering van 40 à 50 minuten kost een ondertitelaar die zijn werk goed wil doen – en dus niet alleen letterlijk vertaalt – gemiddeld twee tot drie dagen. Veel ondertitelaars doen het daarom nog slechts als hobby. Ze krijgen de film thuisgestuurd, met geheimhoudingsplicht, en moeten de film snel vertalen.

Aan de telefoon vertelt een woordvoerder van de Auteursbond dat sinds 2010 geen vaste prijsafspraken meer worden gemaakt. Vertaalbureaus, die vertalers aan opdrachtgevers koppelen, bevechten elkaar door de prijzen te drukken en willen ook nog een deel van de winst. De ondertitelaars, de zwakste partij, worden dus uitgeknepen. De Auteursbond stelt daarom dat ondertitelen vooral als thuishobby wordt gedaan.

Vaste prijsafspraken lukken niet

“We doen ons best, maar vaste prijsafspraken lukken niet”, zegt Esther Daams. Ze blijft er rustig onder. “Een normaal tarief zou 10 euro per vertaalde minuut moeten zijn”, zegt ze, maar voor buitenlandse films wordt ook weleens 4 dollar 50 geboden. “Dan moet je er meteen 300 vertalen.” Ze lacht even. “Ik durf niet eens te vragen in welk tijdsbestek.”

Het kan echter nog erger. “Sinds vijf jaar laten vertaalbureaus computers ondertitelen om kosten te besparen, vertalers hoeven alleen nog maar te controleren”, zegt Daams. “Je krijgt dan twee dollar per vertaalde minuut.” Tegen zulke tarieven willen steeds minder mensen werken; er is daarom een groot gebrek aan goede ondertitelaars. Dat wordt weer ondervangen door steeds vaker computers als ondertitelaar in te zetten.

Pornofilm vertaald: per tekstregel betaald, niet per minuut

In het Marionettentheater in Amsterdam zitten niet meer dan 25 casual geklede ondertitelaars. Een van hen, Mirjam Nieman, zit al jaren in het vak. “Ik heb weleens een pornofilm vertaald, ik dacht: mooi, er wordt niet zo veel gezegd, dus dat is makkelijk verdiend. Maar toen kreeg ik per tekstregel en niet per minuut betaald.” Het laagste bedrag dat ze aangeboden kreeg, was 2,30 dollar per vertaalde minuut. “Dat was voor een Amerikaanse streamingdienst.”

Wietske van der Pol, de winnaar van de Reid-ondertitelprijs, herkent de lage betalingen en hoopt dat er verandering in komt. “Ik heb zelf Engels gestudeerd met een specialisatie in vertalen. Goede ondertiteling is belangrijk, omdat veel mensen, onder wie kinderen, talen juist via ondertiteling leren.”

De vertalers zijn eensgezind over de oplossing: er moet een keurmerk voor goede vertalers komen, voor wie dan normale prijzen kunnen worden afgedwongen. Esther Daams is er al mee bezig: “We gaan nu vertaalbureaus af, of ze mee willen doen met het keurmerk. Hopelijk erkennen genoeg bedrijven het keurmerk, want alleen dan werkt het.”

Verder moeten ondertitelaars zich natuurlijk verenigen, in de sectie ondertiteling van de Auteursbond bijvoorbeeld. Maar, zegt prijswinnaar Van der Pol, van ongeveer twee dollar is het lidmaatschap waarschijnlijk lastig te betalen.

Lees ook:

Al te letterlijke vertalingen, die zijn pas erg!

Als het over de verengelsing van het Nederlands gaat, richt de kritiek zich meestal op woorden en uitdrukkingen van het type aftersales, blaming the victim en scrummaster, die vrijwel ongewijzigd uit het Engels zijn overgenomen.