Ombudsman waarschuwt: energiehulp bereikt de verkeerde mensen

De hulp die de overheid biedt om uit de energiearmoede te komen, belandt vooral bij de verkeerde mensen. Subsidies en leningen om bijvoorbeeld een woning te verduurzamen bereiken burgers die dit het minst nodig hebben.

Dit concludeert Reinier van Zutphen, de Nationale ombudsman, in het rapport ‘Ongelijke toegang tot de energietransitie’. Uit zijn onderzoek blijkt dat mensen die vanwege oplopende rekeningen in financiële nood verkeren, langdurig in de knel dreigen te komen. Gemeenten slagen er onvoldoende in deze burgers te helpen. Het zijn vooral de ‘rijkere voorlopers’ die de weg naar subsidiepotjes weten te vinden.

De overheid schiet vanwege de hoge prijzen voor gas en elektriciteit wel degelijk te hulp. De laagste inkomens krijgen dit en volgend jaar een energietoeslag van 1300 euro. In 2023 komt er bovendien een energieplafond, om de kosten voor burgers te maximeren. Dat helpt iets, zegt Van Zutphen, maar het biedt geen structurele oplossing voor de energiearmoede. Daarvoor is nodig dat woningen energiezuiniger worden. En daar gaat het mis.

Afhankelijke positie

De ombudsman maakt zich zorgen over de afhankelijke positie waarin huurders zich bevinden. Woningcorporaties hebben ‘prestatieafspraken’ gemaakt met het rijk om de slechtst geïsoleerde panden voor 2028 op te knappen. Dat is ver weg in de tijd. Bovendien is het zeer de vraag of corporaties deze belofte kunnen waarmaken. Wie huurt van een particulier is overgeleverd aan de bereidheid van de eigenaar om te verduurzamen. Volgens Van Zutphen vormen deze huurders een haast vergeten groep. Hij wil dat gemeenten de eigenaren veel nadrukkelijker wijzen op de mogelijkheden om energie te besparen.

Het probleem met de beschikbare leningen en subsidies is dat woningeigenaren de investering veelal moeten voorfinancieren. Vooral burgers met een midden- en hoger inkomen zijn hiertoe in staat. Het vergroot de kloof tussen de groene voorhoede en de achterblijvers, voor wie verduurzamen noodzakelijker is. De ombudsman wil dat regelingen ‘zo laagdrempelig mogelijk’ worden, zonder dat het noodzakelijk is dat burgers eerst zelf geld investeren.

Verduurzaming is een sociale opgave

Het Centraal Planbureau (CPB) heeft berekend dat 1,2 miljoen mensen vanwege oplopende rekeningen dreigen weg te zakken in financiële malaise. De kans is groot dat die groep groter wordt. Mede vanwege de aanhoudende oorlog in Oekraïne zullen de energieprijzen de komende jaren waarschijnlijk hoog blijven. De ombudsman stelt in zijn rapport vast dat verduurzaming een sociale opgave geworden is. “Eerder vroegen we ons af of je groen kunt doen als je rood staat. Dat punt zijn we voorbij, groen doen is noodzaak.”

Van Zutphen ziet dat sommige gemeenten het goede voorbeeld geven. Zij gaan actief op zoek naar mensen in energiearmoede, bijvoorbeeld door ‘energiecoaches’ huis-aan-huis advies te laten geven over verduurzaming. Maar al te vaak beperkt de hulp van een gemeente zich tot informatie op een website, die te technisch en juridisch is en daardoor moeilijk te begrijpen.

Snelle actie noodzakelijk

De ombudsman vindt dat gemeenten die informatie niet alleen in het Nederlands moeten verspreiden, maar ook in andere talen. Hij waarschuwt ook dat de huidige, inkomensondersteunende maatregelen niet meer is dan symptoombestrijding. “Het is noodzakelijk om zo snel en grootschalig mogelijk slecht geïsoleerde en geventileerde woningen aan te pakken”, zegt Van Zutphen. Bijkomend probleem is volgens de ombudsman dat niet alle gemeenten inzicht hebben in welke panden er het slechtst aan toe zijn.

Lees ook:

Onzichtbare armoede onder Nederlandse moslims neemt toe. ‘We moeten af van onze loketten-samenleving’

Onder ‘onzichtbare armen’ is een groeiende groep Nederlandse moslims. De meesten mijden reguliere hulp. Ook het Rode Kruis ziet een toename van mensen die in financiële problemen komen.