Olympisch Stadion verwijdert beeld dat ‘Hitlergroet’ brengt

Nee, de bronzen sporter brengt niet de Hitlergroet, maar toch gaat het olympische beeld van zijn sokkel. Waarom?

Een standbeeld van een sporter met geheven rechterarm wordt van zijn sokkel gehaald bij het Olympisch Stadion in Amsterdam. Over de vraag of hij de Hitlergroet brengt is al jaren discussie. Dat is niet het geval, maar het gebaar heeft wel rechtstreeks met het fascisme te maken, concludeert het bestuur van het stadion na onderzoek dat ruim een jaar geleden begon.

Het bronzen beeld staat er sinds de bouw van het stadion voor de Olympische Spelen van 1928 – een aantal jaar voordat de nazi’s in Duitsland aan de macht kwamen. Voorbijgangers reageren vaak verbaasd en soms geschokt als ze het beeld voor het eerst zien, dat op een opvallende plaats bij de ingang staat. Lange tijd werd het verhaal verteld dat het beeld een oude Romeinse groet bracht, zoals we die kennen uit Asterix en Obelix-verhalen. De gemeente plaatste zelfs een bordje bij het beeld waarop deze uitleg wordt gegeven.

‘Een fabeltje’

De Stichting Olympisch Stadion is na het raadplegen van diverse historici en andere deskundigen echter tot de conclusie gekomen dat voor deze uitleg geen overtuigend historisch bewijs is. “Die Romeinse groet is een fabeltje”, zegt directeur Ellen van Haaren, iets dat tegenstanders van het beeld al jaren zeggen. De grondlegger van de Olympische Spelen, baron de Coubertin, introduceerde het gebaar dat de bronzen sporter maakt in 1924 op de Spelen van Parijs.

Dat is in dezelfde tijd dat in Italië de fascisten onder Mussolini opkwamen. De opgeheven rechterarm werd door hen gebruikt als groet. Waarschijnlijk keken de fascisten het gebaar af van een bekend schilderij van de Franse kunstenaar Jacques-Louis David, ‘De eed van de Horatii’, uit 1784. De schilder verzon een groep Romeinse soldaten die trouw zweren met een gestrekte rechterarm. De olympische groet is dus in dezelfde tijd ontstaan als de fascistische groet, die later door de nazi’s in Duitsland werd overgenomen.

Nieuwe plek binnen het stadion

Van Haaren benadrukt dat het beeld van kunstenares Gerarda Rueb nooit met slechte bedoelingen is gemaakt en geplaatst. “Je moet twee lijnen goed van elkaar gescheiden houden. Je hebt het historische gegeven dat de groet stamt uit een fascistische tijd, en je hebt daarnaast de bedoeling van de maakster van het beeld om uiting te geven aan de zogenoemde sportieve groet uit 1924.” Officieel brengt het beeld hulde aan baron van Tuyll van Serooskerken die de Olympische Spelen naar Amsterdam haalde.

“Als je eenmaal hebt vastgesteld dat de groet zelf rechtstreeks is terug te leiden tot het fascisme, moet je actie ondernemen”, zegt Van Haaren. De Stichting Olympisch Stadion en mede-eigenaar Bouwinvest hebben daarom besloten het beeld een nieuwe plek te geven binnen in het stadion. “Bij rondleidingen is het gewoon te zien, dan kunnen we er uitleg bij geven”, zegt Van Haaren. Voor het verplaatsen is een vergunning aangevraagd, omdat het Olympisch Stadion een Rijksmonument is.

Lees ook:

Van mij mag Jan Pieterszoon Coen worden afgesokkeld (en verhuizen naar een nieuw museum)
Stevo Akkerman pleit niet voor een grote schoonmaak, er zijn gradaties in het kwaad, maar van hem mag Coen van zijn sokkel af en verhuizen naar een nieuw te vormen museum.

Beeldenstorm

Als de beeldenstorm van de afgelopen tijd iets heeft uitgewezen, is het wel dat bijna elk land ter wereld omstreden beelden heeft die door tegenstanders liever vandaag dan morgen een kopje kleiner gemaakt worden. De correspondenten van Trouw zochten naar het beeld dat in hún land debat oplevert. Wat zegt dat over hoe het land naar zijn geschiedenis kijkt?