Oekraïners keren terug naar oorlogsgebied: ‘Ik hoor hier’

De avondzon geeft de parkeerplaats naast station Breukelen een goudgele gloed. Het is warm, de Oekraïense vluchtelingen op het asfalt hebben geen jas aan. Sjorrend met koffers maken ze zich klaar voor een terugkeer naar hun thuisland in oorlog.

Ook honden en katten wachten op de bus naar de Pools-Oekraïense grens. Hun baasjes en andere vluchtelingen knuffelen uitgebreid met een aantal Nederlandse gastgezinnen en hulpverleners. Mannen, vrouwen en kinderen huilen. Een laatste selfie volgt nog, dan zoeken de vluchtelingen hun plaats in de bus op.

De afgelopen maanden keerden duizenden Oekraïners terug naar huis. De meesten doen dat zelf per trein of auto. Maar wie dat niet kan betalen, wordt geholpen door de Nederlandse Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V). Eens in de paar weken vertrekken er bussen van die organisatie naar Polen, met kleine groepjes Oekraïners als passagiers. Iedereen wordt geholpen, het maakt niet of je terug wil naar Kiev of dichter naar de frontlinie.

‘Nu het schooljaar begint is het tijd om te gaan’

Ook de drie Oekraïners die Jan-Dirk Schuitemaker in zijn huis in Amersfoort opving, mogen mee. Maandenlang woonde hij samen met een vrouw (70), haar dochter (50) en kleinzoon (11 jaar) uit Kiev, maar nu gaan ze terug. Het afscheid valt het drietal zwaar, ze zijn te geëmotioneerd om hun verhaal te doen. Schuitenmaker heeft wel even tijd om terug te blikken: “Van het begin af aan hebben de vrouwen gezegd terug te willen, nu het schooljaar in Oekraïne begint is het tijd om te gaan.”

Waar in Nederland inmiddels vier op tien gevluchte Oekraïners werk heeft, zochten de vrouwen nooit een baan. “Dat geldt voor meer mensen die terugkeren”, zegt Kseniya Negrutsa-Godska van de hulporganisatie ‘Netherlands for Ukraine’. Ze ziet vooral alleenstaande vrouwen met jonge kinderen terug gaan naar Oekraïne. Werken is voor hen moeilijker, omdat kinderopvang duur is. “Ze hebben heimwee en nu het in West-Oekraïne redelijk rustig is, willen ze naar huis.”

De vrouwen nemen daarmee een risico. Veilig is hun vaderland namelijk niet. Negrutsa-Godska noemt een voorbeeld van een vrouw die vanuit Nederland terugging naar een dorp bij de Oekraïense frontlinie, een week later kwam haar man om in de oorlog.

Iedere dag bang voor een raketinslag op haar huis

De teruggekeerde Sergeeva Valeria (32) kan meepraten over de gevaren in een regio waar gevechten plaatsvinden. Er zijn constant raketaanvallen en mensen brengen dagen door in schuilkelders, vertelt ze vanuit Dnipro. De Oekraïense woonde de eerste maanden van de oorlog in Amersfoort, maar Valeria ging in juli terug. “Ik miste mijn man te hevig", legt ze uit. “We zijn al 17 jaar samen en moeten elkaar helpen in moeilijke tijden.”

Iedere dag is ze bang voor een raketinslag op haar huis. Toch heeft ze geen spijt van de terugkeer. “Ik hoor hier, spreek de taal, werk in een winkelcentrum en kan mijn familie zien.”

In Nederland zocht Valeria geen werk, omdat ze niet verwachtte dat de oorlog langer dan een paar maanden zou duren. Haar zoontje vond het nieuwe leven in Amersfoort moeilijk en had weinig sociaal contact met leeftijdgenootjes. “Het is een heel sociaal kind, hij moet met anderen omgaan en heeft zijn vader nodig.”, zegt Valeria. Op de dag dat ze terugkwamen in Dnipro sloegen er twee raketten neer in de regio bij de rivier de Dnieper, niet ver van Valeria’s huis. “Daarom woont oma nu bij ons”.

Valeria is niet van plan Oekraïne weer te ontvluchten, maar de Nederlandse hulporganisatie Vluchtelingenwerk zegt dat ook veel Oekraïners tijdelijk terugkeren. Bijvoorbeeld om familieleden, spullen of huisdieren op te halen. Ook gaan mensen terug om te kijken hoe hun huis er nu bij staat.

Mentaal lijken ze al terug te zijn

Dat geldt niet voor de Oekraïners in de bus van de Dienst Terugkeer en Vertrek in Breukelen. Om mee te mogen moesten de vluchtelingen zich uitschrijven bij hun Nederlandse gemeente. Een terugkeer is in principe definitief.

Voor de reis van dertig uur begint, wil een aantal vluchtelingen weten waar de chauffeur ze precies af gaat zetten. Een kleine omweg bespaart de vluchtelingen namelijk uren reizen. Hun lichaam is bijna onderweg naar huis, mentaal lijken ze al terug te zijn.

De Nederlandse gastgezinnen op de parkeerplaats kijken ondertussen gelaten toe. “Nu krijg ik het toch te kwaad”, mompelt een man als de deuren van de bus sluiten.

Lees ook:
Het kan, twee culturen onder één dak: ‘Geen harde muziek als de Oekraïners thuis zijn
Dat het wél goed kan gaan tussen Oekraïners en Nederlanders onder een dak, bewijzen Olga en Vitali Sedov en Bob Koeter en Ellen Holtkamp. ‘Je moet een gemeenschappelijk taal vinden.’