Oekraïense vluchtelingen in huis opvangen? Denk er niet te makkelijk over

Een ongekend aantal mensen wil deze weken opvang bieden aan vluchtelingen, zegt Lilly Wiggers van Takecarebnb. Het platform, dat al sinds 2015 vluchtelingen koppelt aan gastgezinnen, heeft meer dan 25.000 aanmeldingen van Nederlanders die hun huis willen openstellen voor Oekraïners. Ter vergelijking: vorig jaar boden 300 mensen hun huis aan voor vluchtelingen.

“Het is hartverwarmend”, zegt Wiggers. Maar net als veel anderen waarschuwt ze ook: het is niet altijd gemakkelijk, en stap er niet onvoorbereid in. Vijf tips voor wie vluchtelingen wil opvangen.

1. Ga niet zomaar mensen bij de grens ophalen

Hoe goedbedoeld ook, spring niet zelf in de auto om onbekenden op te halen bij de grens. Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling, waarschuwde vorige week al dat tussen alle mensen met een goed hart ook mensensmokkelaars zitten. Wanneer vluchtelingen in de auto stappen bij onbekenden, heeft niemand meer enig zicht op waar ze zijn.

Ook Nico Roskam, een Nederlander die al tien jaar in de Poolse hoofdstad Warschau woont, hoort te veel verhalen over vluchtelingen die in een auto stappen en daarna worden uitgebuit, in de prostitutie of in andere sectoren. “En als je dan toch per se naar de grens wilt rijden, neem dan in ieder geval een vrouw mee in de auto”, zegt hij. “Met name de vrouwen met jonge kinderen stappen liever niet bij een alleenstaande man in de auto.”

Naar de grens rijden, levert allerlei dilemma’s op, waarschuwen meerdere mensen. Want wie neem je dan wel mee, en wie niet? En waarom? Wat als 200 Oekraïners bij jouw bus staan waar maar tachtig mensen in passen? Veel Nederlanders realiseren zich onvoldoende dat dit de keuzes zijn die zij, eenmaal aan de grens, zullen moeten maken.

Wie een Oekraïense vluchteling in huis wil nemen, kan inmiddels terecht bij een centraal punt. Sinds deze week coördineren het Rode Kruis, Vluchtelingenwerk Nederland, het Leger des Heils, Takecarebnb en vrijwilligersplatform NLvoorelkaar de opvang van vluchtelingen bij Nederlanders thuis. Oekraïners die bij een particulier willen wonen kunnen dat aangeven, waarna zij gekoppeld worden aan een gastgezin. De selectie en voorbereiding van die gezinnen, stellen, of alleenstaanden, wordt gedaan door Takecarebnb.

2. Wees voorbereid op een lange logeerperiode

Niemand weet hoe lang Oekraïners bij Nederlanders thuis zullen wonen, waarschuwt Wiggers van Takecarebnb. “Dit gaat niet om een weekje of een aantal weken, maar echt over mensen die maanden in je huis gaan wonen.”

Normaal bemiddelt de organisatie tussen asielzoekers met een verblijfsvergunning en Nederlanders, en dan wordt in principe een termijn aangehouden van maximaal drie maanden. Daarna zouden de vluchtelingen in theorie een huis aangeboden moeten krijgen. In de praktijk blijven de gasten met enige regelmaat langer, maar dat komt door de vastgelopen woningmarkt.

In dit geval weet niemand hoe lang de Oekraïners blijven, en er is geen automatisch systeem waarin zij een woning toegewezen zullen krijgen. “En wat ga je dan doen als je over twee maanden wilt verbouwen?”, zegt Wiggers. “Of als de baby wordt geboren en die dat kamertje in moet dat je tijdelijk had aangeboden?”

Denk goed na over de ruimte die je beschikbaar hebt, zegt ook Erik Jan Yntema. Hij en zijn vrouw vingen eerder al een asielzoeker op in hun eigen huis en nu wonen de Oekraïense Olga en haar dochter Anja bij hen. Omdat Olga bij een softwarebedrijf werkt, kan zij nu vanuit Nederland gewoon verder werken.

“Dat betekent bijvoorbeeld ook dat we twee werkplekken nodig hebben”, zegt hij, “en dat we even bespreken waar we gaan zitten als we moeten vergaderen. Zulk soort dingen.”

Veel mensen zijn zich er onvoldoende van bewust dat de Oekraïners niet na een paar weken weer weggaan , vreest Roskam. Hij vangt zelf drie gezinnen op in zijn eigen huis in Warschau en vijftien mensen in een huis dat hij heeft gehuurd. “Mensen handelen nu vanuit emotie. Maar wat ga je doen als je in de zomer op vakantie wilt naar Spanje? Daar moeten mensen wel een plan voor hebben.”

3. Houd rekening met trauma, maar word geen hulpverlener

“Ik had twee vrouwen in huis die dagenlang niet gepraat hebben”, zegt Roskam. “Ze keken alleen maar voor zich uit. Een andere vrouw had net te horen gekregen dat haar man was vermoord en haar huis vernietigd. Hoe ga je daarmee om? Ik heb de afgelopen twee weken meer gehuild dan ik ooit heb gedaan in mijn leven.”

Nederlanders die nu mensen uit Oe­kraïne in huis willen opvangen, moeten goed beseffen: deze mensen hadden tot drie weken geleden nog een eigen huis, een heel leven. Dat is een verschil met de vluchtelingen die normaal door Takecarebnb aan Nederlanders worden gekoppeld.

Zij hebben vaak al een lange periode in een asielzoekerscentrum doorgebracht, en zijn dus al iets meer tot rust gekomen. “Hoewel bij hen het trauma soms juist naar boven komt op het moment dat ze het AZC verlaten”, zegt Wiggers. “Omdat er dan een soort rust komt.”

Een trauma kan heel praktische gevolgen hebben voor het samenleven, zegt Myrthe Lonkhuijsen. Zij woonde bijna een jaar samen een jonge vrouw uit Jemen. Een waardevolle ervaring, benadrukt ze, maar ze raadt iedereen aan om niet te lichtvaardig te denken over de impact van een onbekende in je huis. “Wat als mensen niet kunnen slapen en midden in de nacht thee willen zetten”, geeft ze als voorbeeld. “Heb jij daar erg last van, of niet? Of wat als mensen het licht aan willen laten ’s nachts? Kun jij dan nog slapen? Dat moet je bespreekbaar maken.”

Maar, waarschuwt Wiggers, word geen hulpverlener. Laat mensen ook een beetje met rust, en wijs hen indien nodig op de huisarts of psychologische hulp in Nederland. De afspraak is dat Oekraïners daar gebruik van mogen maken.

Leg mensen niet al te zeer in de watten, zegt ook Roskam. “Dat is echt mijn leercurve geweest de afgelopen twee weken”, zegt hij. “Ik vond mensen heel erg zielig, wilde ze in de watten leggen en van alles voor ze doen. Dat bleek erg vervelend.”

4. Maak duidelijke afspraken

Er is zo veel wat mensen als vanzelfsprekend beschouwen maar wat, als er gasten zijn, zeer specifiek blijkt voor het eigen huishouden.

“Maak afspraken”, drukt Lonkhuijsen daarom iedereen op het hart die een vluchteling in huis wil nemen. “Bijvoorbeeld over eten en koken. Wij vonden het ontzettend leuk om samen te koken, maar we aten niet elke dag samen. Wij hadden de afspraak dat we onze eigen boodschappen deden en af en toe samen aten, als een soort studentenhuis.”

Ze noemt meer voorbeelden. Neem de verwarming. De jonge vrouw die Lonkhuijsen in huis had genomen, had het altijd koud als ze de verwarming had aangezet. “Maar als zij de verwarming aanzette, vond ik het veel te warm. Dat is zeker nu, met de hoge gasprijzen, echt een belangrijk gesprek om te voeren.”

Hetzelfde geldt voor de vraag: hoe lang douchen we hier in huis? En hoe laat? Wie maakt de kamer of kamers schoon, waar de vluchtelingen slapen? Verwacht je dat mensen meehelpen in het huishouden, af en toe op de kinderen passen? Wat vind je ervan als iemand de hele dag wil Netflixen, en in hoeverre leg je jouw huisregels op aan andermans kinderen?

“Je moet elkaars gewoontes bespreken”, zegt ook Yntema. “Hoe laat eten mensen, hoe laat staan mensen op, zulk soort dingen.” Geef daarbij aan wat voor jou belangrijk is, zegt hij, anders krijg je onnodige irritaties. “Voor ons is het bijvoorbeeld belangrijk dat het in de avond rustig is, want we gaan altijd vroeg slapen.”

“Wat werkt hangt heel erg af van de gasten en het gastgezin”, zegt Wiggers. “Sommige vluchtelingen vinden het fijn om zo veel mogelijk in het gezin mee te draaien, anderen hebben veel meer behoefte aan rust. Het belangrijkste is: maak duidelijke afspraken. En geef je eigen grenzen duidelijk aan.”

5. Praat met elkaar op vaste momenten

Zelfs met een goede voorbereiding en duidelijke afspraken, loop je tegen dingen aan, zegt Lonkhuijsen. “Heel gek, maar ik moet bijvoorbeeld denken aan de chocoladevoorraad. Dan had ik chocolade op tafel gelegd, maar was daar aan het einde van de dag niets van gegeten. Dan voelde ik me heel stom dat ik kennelijk niet duidelijk genoeg had gezegd dat de chocolade om op te eten was. Gek genoeg zijn dat dan de dingen waar je over valt.”

Ze raadt mensen aan om, zeker die eerste weken, echt op vaste moment te bespreken hoe het met iedereen gaat. “Gewoon, hoe gaat het met jou, hoe gaat het met mij?”, zegt ze. “Maak alles bespreekbaar, praat.” Want er zullen hoe dan ook irritaties ontstaan, zegt ook Yntema. “Daar moet je gewoon rekening mee houden. Je geeft toch een deel van je huis en je privacy op.” Erg hoeft dat niet te zijn. “Als je dingen goed bespreekt, val je vanzelf in een nieuw patroon met zijn allen.”

Wat Lonkhuijsen graag nog wil benadrukken, na een heel gesprek over wat er mis kan gaan: “Mijn ervaring was echt een verrijking van mijn leven. Mijn huis is op dit moment totaal ongeschikt, maar anders zou ik nu zo weer iemand in huis nemen.”

Lees ook:

Utrecht zet midden in de nacht honderden stretchers klaar voor Oekraïners

In de nacht van dinsdag op woensdag moest onverwacht de Jaarbeurs in Utrecht gereed worden gemaakt voor de opvang van honderden Oekraïners.

Noodopvang Harskamp loopt over met Oekraïense vluchtelingen: ‘Snel meer plekken nodig’

De legerplaats Harskamp zit overvol met Oekraïense vluchtelingen. Meer opvangplekken zijn dringend nodig, waarschuwt burgemeester René Verhulst van Ede.