ReportageSchoolmaaltijd
Nu de school voor gratis ontbijt zorgt, hebben de kinderen weer plezier in de klas
Leerlingen in het Noord-Hollandse Wormerveer kwamen vaak zonder ontbijt de klas binnen. Nu zorgt basisschool De Pionier voor gratis eten. ‘Die boterham is ook een symbool: wij geven om jouw situatie.’
De leerlingen van de groep 8 van basisschool De Pionier in het Noord-Hollandse dorp Wormerveer hebben voor de lunch zojuist een belegde boterham gepakt uit een krat achter in de klas. Voor elke leerling zijn er vandaag drie boterhammen met kaas, kipfilet en jam, gebracht door de bakker. Wie pakt die boterham vooral omdat hij zo lekker is? Alle 23 vingers gaan de lucht in.
Toegeven van armoede is ongemakkelijk
Maar er is meer aan de hand in dit klasje. Veel leerlingen nemen namelijk ook een boterham omdat ze er geen hebben meegekregen vanuit huis. Maar dat zal geen van de 23 leerlingen toegeven, vertelt juf Chiara Moriconi even later op de gang. “Dat vinden ze ongemakkelijk.” Moriconi (25) schat dat de helft van haar 23 leerlingen een boterham pakte, omdat hun ouders weinig geld hebben voor lunch. En dat is eigenlijk op de hele school zo, zegt zorgcoördinator Els de Boer, die er bij is komen staan. Zo’n vijftig procent van de 220 leerlingen ontbijt niet of eet ’s ochtends niet genoeg, zegt ze.
Dat past in het landelijke beeld, vertelt Hans Spekman in de lerarenkamer. De oud-PvdA-partijvoorzitter is tegenwoordig directeur van het Jeugdeducatiefonds. Hier kunnen basisscholen aankloppen voor financiële en materiële steun voor leerlingen die door armoede moeilijk kunnen meekomen. Het fonds kreeg vorig jaar een recordaantal hulpaanvragen van basisscholen met leerlingen die in armoede leven. In het laatste kwartaal van 2022 deden niet eerder zo veel basisscholen een beroep op het Jeugdeducatiefonds voor de eerste levensbehoeften, zoals eten, onderbroeken en winterjassen. En bijna 560 basisscholen zijn inmiddels bij het Jeugdeducatiefonds aangesloten voor schoolmaaltijden.
Gratis lunch op maandag en donderdag
De Pionier begon vanaf oktober vorig jaar in samenwerking met de gemeente Zaanstad met het aanbieden van gratis lunches op maandag en donderdag. Het was de docenten toen al opgevallen dat kinderen soms met een lege maag in de les verschenen. Ze zaten te gapen, werden hangerig en letten niet op. Ook hadden de kinderen steeds vaker geen lunch bij zich. De sfeer in de klas werd er niet beter op. Kinderen kregen een kort lontje. Moriconi: “Op een gegeven moment vroegen we aan leerlingen: heb je wel ontbeten? Nee, ik heb niet gegeten, kregen we als antwoord.”
Daardoor gingen ook de schoolprestaties achteruit, zagen de leraren. “Als je niet ontbijt in de ochtend”, zegt Moriconi, “is het heel moeilijk om de hele tijd je aandacht in de les erbij te houden.”
Voor de achterliggende redenen moet je in de wijk zijn waar De Pionier staat, vertelt de 53-jarige De Boer. In de buurt heerst armoede. De gestegen inflatie en de energieprijzen slaan hier toe. Ook kampen ouders met schulden of ze hebben psychische problemen. “Ouders gaven aan dat ze geen geld meer hadden voor ontbijt en lunch voor hun kinderen.”
Tegen het middaguur worden de belegde boterhammen in kratten binnengebracht. Vervolgens brengen kinderen uit de groep acht de kratten rond. Vanuit de lerarenkamer lopen ze dan ook langs de ontbijtkast, betaald door het Jeugdeducatiefonds. Op twee plekken op de school liggen onder andere potten pindakaas en jam, sinaasappelen, hagelslag, brood en beschuit, maar ook dadels en noten voor kinderen met een Arabische achtergrond. De Boer doet daarvoor de boodschappen.
Alleen de ouders mogen uit de ontbijtkast pakken. Zoals de moeder van Cherita (12) uit groep acht die voor haar dochter witte chocoladepasta van school meeneemt. “Dat vind ik heel lekker”, zegt Cherita in de klas. “Maar witte chocoladepasta is heel duur in de winkel. Ik heb veel broertjes en zusjes. Dus die pasta gaat snel op.” Zorgcoördinator De Boer prijst de ouders die de hulp van de school aanpakken om het leven van hun kind te verbeteren.
Ouders hoeven armoede niet aan te tonen
Alle leerlingen en ouders kunnen gebruik maken van de voedselhulp, legt De Boer uit. “Je hoeft niet aan te tonen van: kijk, dit is mijn salarisstrook, ik kan het echt niet betalen. Dus zonder schaamte, zonder verantwoording mag je spullen pakken.” Spekman (56): “Je voorkomt hiermee dat je een stigma zet op het hoofd van kinderen: jij bent arm en jij niet.”
De lunch en het ontbijt werken, merken de docenten. De kinderen komen vrolijker binnen, ze houden de lessen makkelijker vol, kunnen beter nadenken en de cijfers gaan omhoog. Maar het gaat niet alleen om die ene boterham, stelt De Boer. “Die boterham is ook een symbool. Je doet ertoe. Wij geven om jouw situatie, om jouw kansen.”
Scholen kunnen gratis maaltijden aanvragen
Scholen met 30 procent of meer leerlingen uit een gezin met een laag inkomen kunnen zich via de website schoolmaaltijden.nl aanmelden voor een gratis schoolmaaltijd. Hiervoor is dit jaar 100 miljoen euro beschikbaar gesteld. Dat maakte het ministerie van onderwijs woensdag bekend.
Aangemelde scholen kunnen zelf bepalen wat voor maaltijd ze kiezen: eentje voor op school of voor thuis. Voor scholen die kiezen voor een maaltijd op school is er per week maximaal 9 euro per leerling. Daarvoor kunnen bijvoorbeeld bij de supermarkt boodschappen worden gedaan voor ontbijt of lunch. Een school kan ook kiezen voor een cateraar. Voor de maaltijd thuis krijgt een kind een boodschappenkaart van wekelijks 11 euro die de ouders kunnen inwisselen bij een supermarkt.
Het Rode Kruis en het Jeugdeducatiefonds nemen de organisatie op zich van de schoolmaaltijden. Directeur Hans Spekman van het Jeugdeducatiefonds ziet dat de nood hoog is onder de leerlingen. “De inflatie giert nog. De scholen vragen om steun. Leerkrachten zien wat er gebeurt met de energie van de kinderen als die voldoende gegeten hebben.”
Lees ook:
Diner op school, en straks ook ontbijt en lunch
Na schooltijd krijgen de leerlingen van de Arnhemse Hugo de Grootschool kookles: leuk en leerzaam, maar ook noodzakelijk.
