Niemand weet hoelang Oekraïense vluchtelingen blijven: in Vlaardingen krijgen ze een tijdelijke wijk

In Vlaardingen verrijst een tijdelijke wijk voor duizend Oekraïners, compleet met school en gymzaal. De lessen zijn in het Oekraïens en Nederlands, want niemand weet hoelang de vluchtelingen nog blijven.

Waar moeten de fietsenstallingen eigenlijk komen? Op de plattegrond van de tijdelijke wijk ‘Mrija’ is met alles rekening gehouden: looproutes, parkeerplekken, verschillende soorten bomen. Over twee maanden zullen hier duizend Oekraïense vluchtelingen wonen en naar school gaan. Vierhonderd appartementen worden rondom een hagelnieuwe school met gymzaal gebouwd. Er lijkt alleen geen fietsenstalling, concluderen Vlaardingse wethouder Ivana Somers-Gardenier en projectleider John Riezebos. Ach, de fietsen passen ook wel in de gang, zegt Riezebos. “Ruimte genoeg.”

Mrija, Oekraïens voor ‘droom’, heeft genoeg aan alles. Het lerarenteam voor Oekraïens en Nederlands onderwijs staat klaar. Er komen een huisarts, beveiliging, struiken, bomen en veel speeltoestellen voor de kinderen. Per dag betaalt het Rijk 83 euro voor iedere opgevangen Oekraïner aan Vlaardingen. In totaal begrootte de overheid dit jaar 2,7 miljard voor de opvang van Oekraïners. De nieuwe woningen zijn gratis voor de vluchtelingen.

Leerkrachten en tolken krijgen voorrang

Wijken zoals Mrija zijn onderdeel van een plan van de overheid om Oekraïners langer en beter op te vangen, ondanks de woningnood. Ook Denemarken en België doen het op deze manier. Er zijn meer Nederlandse wijken met flexwoningen in aanbouw, onder andere in Lansingerland en Goeree-Overflakkee. Nederland huisvest inmiddels zo’n 92.530 Oekraïners, de meesten wonen in tijdelijke noodlocaties, zoals omgebouwde kantoorpanden. De gemeente Vlaardingen gebruikt een oud pand van Unilever.

Mrija is in eerste instantie bedoeld voor Oekraïners die al wortels hebben in Vlaardingen. Omdat ze er werken of omdat hun kind er naar school gaat. Uit de gemeente Schiedam verhuist ook een groep naar de wijk. Riezebos legt uit dat mensen met bepaalde beroepen voorrang krijgen. Leerkrachten bijvoorbeeld, verzorgers en tolken.

Volgens Somers-Gardenier komen de Oekraïners die Vlaardingen nu al opvangt regelmatig langs om te kijken hoever de bouw is. De wethouder heeft zelfs bedank-berichtjes gekregen van mannen aan het Oekraïense front.

Niet te vaak heen en weer reizen

De bewoners worden hoofdzakelijk mensen die langere tijd in Nederland willen blijven, maar waarschijnlijk niet voor altijd. “Er zal een groep zijn die hier blijft en wil integreren, anderen gaan zo snel mogelijk weer terug”, zegt Riezebos. Die dingen zijn moeilijk te voorspellen. Daarom krijgen de kinderen ook les in beide talen.

Vluchtelingenwerk zei eerder geen voorstander te zijn van dit soort wijken, omdat Oekraïners op die manier moelijker integreren. Daar zit de crux: niemand weet nu of en hoeveel Oekraïners uiteindelijk in Nederland blijven. “En niemand weet hoelang de oorlog nog duurt”, vult Riezebos aan. De tijdelijke verblijfsvergunning voor Oekraïners loopt tot maart 2024.

Voor de cohesie in de wijk is volgens de wethouder belangrijk dat vluchtelingen niet te vaak heen en weer reizen tussen Nederland en Oekraïne. Veel vluchtelingen doen dat met name in zomermaanden. Zij bezetten dan een plaats voor iemand die hier wel wil wonen, zegt Somers-Gardenier. Bewoners mogen daarom niet langer dan 28 dagen achter elkaar weg zijn.

‘We pionieren ons een slag in de rondte’

Door een stoffige ruit met dubbele beglazing kijken Riezebos en Somers-Gardenier naar het stuk aarde waar de school zal verrijzen. De wethouder denkt de mensen er alvast bij, ze kan de schoolbel al bijna horen. Binnen is de woning nog een bouwval. De gangen tussen de twee- en driekamerappartementen liggen vol kabels. De houten trap is omwikkeld met vies plastic. En het washok is nog gewoon een hok met een paar kraantjes aan de muur.

Riezebos maakt zich over de voortgang geen zorgen. “Het is een experiment”, vertelt hij. Voor asielopvang, maar ook voor de woningbouw in Nederland. “We pionieren ons een slag in de rondte.” Dat is ook de Turkse autoriteiten opgevallen. Een team is al langs geweest om te kijken hoe Vlaardingen zo’n tijdelijk dorp bouwt, met het oog op de wederopbouw na de aardbeving onlangs in Zuidoost-Turkije.

Een streepje voor bij het Rijk

Dit grote project moet Vlaardingen ook een streepje voor geven bij de onderhandelingen met het Rijk over de opvang van asielzoekers. “Ik neem dit zeker mee in die gesprekken”, zegt Somers-Gardenier. Vlaardingen voldoet al meerdere jaren aan zijn verplichting statushouders te huisvesten, vorig jaar waren dit er bijna honderd. De gemeente vangt op dit moment geen asielzoekers op. Wel gebruikte ze in 2021 een cruiseschip om zeventig asielzoekers tijdelijk een noodplek te geven.

Ook als de Oekraïners ooit vertrekken, gaan de woningen niet andere vluchtelingen. De wijk blijft waarschijnlijk staan tot 2026, daarna zijn Vlaardingers aan de beurt, wat de wethouder betreft. Een deel van de woningen wordt verplaatst naar andere plekken in Vlaardingen.

Veel meer is er nu nog niet te zien, zegt de wethouder terwijl ze de deur van een appartementenblok dichtdraait. “Komt Trouw over een paar weken weer kijken? Dan weten we waarschijnlijk ook waar de fietsen komen.”

Lees ook:

Nu de Oekraïners blijven, vragen steeds meer EU-landen geld van ze voor opvang

Het grote enthousiasme waarmee Europa in eerste instantie vluchtelingen uit Oekraïne opving, begint te tanen. In Tsjechië en Polen moeten de vluchtelingen na verloop van tijd gaan betalen voor opvang. Ook Nederland overweegt Oekraïners een eigen bijdrage te vragen.