Nederlandse families genocideverdachten smeken uitlevering naar Rwanda te stoppen

Voor een groep van ongeveer twintig Rwandezen in Nederland dreigt uitlevering vanwege mogelijke betrokkenheid bij oorlogsmisdaden. Zij bezitten inmiddels de Nederlandse nationaliteit, maar de overheid wil hen het Nederlanderschap afpakken. De kinderen van deze verdachte Rwandezen vrezen voor een oneerlijk proces in Rwanda en roepen de Staat op om hun ouders hier te berechten.

“We willen hun onschuld absoluut niet bewijzen, maar vragen om een eerlijk proces in Nederland”, aldus Gloria Uwishema namens de stichting All For Rwanda. De families hebben te maken met ernstige bedreigingen, omdat hun ouders publiekelijk worden verdacht door de Rwandese autoriteiten. “We leven in angst, onze gezinnen worden kapotgemaakt.”

Voor het eerst treedt het collectief All for Rwanda publiekelijk naar buiten. Bij de stichting zijn ongeveer twintig jongeren uit Nederland aangesloten. Het gaat veelal om kinderen van ouders die door de Rwandese autoriteiten worden verdacht van betrokkenheid bij de genocide in 1994. Tijdens de volkerenmoord zijn bijna een miljoen mensen vermoord, voornamelijk Tutsi’s.

Twintig genocideverdachten op de korrel

De verdachte vaders en moeders zijn in het verleden naar Nederland gevlucht en hebben vaak al jaren de Nederlandse nationaliteit. Op dit moment zijn bij de IND minstens 20 Rwandese genocide-verdachten bekend van wie sinds 2013 procedures lopen om hun Nederlanderschap af te pakken.

Als dat lukt, is de weg vrijgemaakt om hen uit te leveren naar Rwanda, waar ze worden vervolgd door het dictatoriale regime. Op dit moment zitten drie verdachten vast in Nederland om uitgeleverd te worden, onder wie een oud-majoor uit Ermelo. Hij werd twee weken geleden gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de volkerenmoord.

Beproefde methode is 'succesverhaal’

Het intrekken van de Nederlandse nationaliteit blijkt een inmiddels beproefde methode om genocideverdachten uit te leveren aan Rwanda. Nederland levert in principe geen staatsburgers uit aan het land, maar als iemand geen Nederlander (meer) is, dan wel. “Het is een nieuwe manier die je in de ogen van de overheid een succesverhaal zou kunnen noemen”, aldus Maarten Bolhuis, universitair docent criminologie aan de Vrije Universiteit.

In het verleden zijn zeker twee Rwandezen berecht in Nederland, van wie er een is veroordeeld tot levenslang. Toch zijn het ministerie van buitenlandse zaken en het Openbaar Ministerie van mening dat het beter is om verdachten van genocide in Rwanda te vervolgen. Processen in Nederland zijn kostbaar en duren lang. “Behalve de tijd, geld en capaciteit, hebben de Rwandese autoriteiten het bewijs”, legt Bolhuis uit. “Zij willen graag vervolgen en het proces vindt dichter bij de slachtoffers plaats.”

Bedreiging van families

In Nederland worden de families van genocideverdachten sinds de verdenkingen ernstig bedreigd. “Het is beangstigend”, vertelt Uwishema. “Anonieme bedreigers weten precies wie we zijn en wat we doen. Zelfs mijn werkgever is lastiggevallen.” Toch willen ze nu publiekelijk naar buiten treden. “We voelen ons machteloos. Het rechtssysteem klopt niet, Rwanda is een dictatuur.” Ze wijst er met klem op dat All for Rwanda geen politieke motieven heeft.

Deskundigen, advocaten en mensenrechtenorganisaties uitten stevige kritiek op uitlevering van verdachten aan Rwanda. Vanwege de risico's op een oneerlijk proces leveren sommige Europese landen daarom geen genocideverdachten uit. Volgens Rwanda-deskundige Filip Reyntjens is een eerlijk proces mogelijk in Rwanda, maar daar zijn veel kanttekeningen bij te plaatsen. “Er zijn voorbeelden van mensen die, al dan niet gedeeltelijk, zijn vrijgesproken", legt hij uit. Reyntjens maakt wel een duidelijk onderscheid. “Bij Rwandezen die politiek actief zijn in het buitenland, is de kans op oneerlijke rechtspraak zeer groot.”

Het OM benadrukt dat er specifieke waarborgen zijn voor een eerlijk proces en monitoring van uitgeleverde genocideverdachten door International Commission of Jurists. Inmiddels zijn drie Rwandezen uit Nederland uitgeleverd, een ervan kreeg vorig jaar 25 jaar cel.

Komende maand is in de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over de uitlevering van verdachten van oorlogsmisdrijven.

Lees ook:

Is koster Pierre uit Ermelo een misdadiger of een oorlogsheld?

Oud-majoor Pierre-Claver Karangwa is in Nederland opgepakt op verdenking van betrokkenheid bij de genocide in Rwanda. De conciërge en koster woonde in Ermelo en zette zich jarenlang in voor de gemeenschap.