Slavernijverleden
Nederland wil excuses maken voor de slavernij, maar aan wie eigenlijk?
Nederland wil excuses maken voor het slavernijverleden. Maar aan wie moeten die excuses eigenlijk gericht zijn?
De omvangrijke Nederlandse slavenhandel verspreidde zich in drie eeuwen als een olievlek over de wereld. Talloze landen werden erin meegetrokken. Excuses aan Suriname en Curaçao staan buiten kijf, maar tot wie moet de Nederlandse regering zich nog meer richten?
“Het bekendste onderdeel van het Nederlandse slavernijverleden is de trans-Atlantische slavenhandel”, zegt Matthias van Rossum, historicus en schrijver van een boek over de Nederlandse slavernij onder de VOC.
Vanuit Afrika werden tot slaaf gemaakten vanaf de 17e eeuw over de Atlantische Oceaan verscheept. “Naar die handel is het meeste onderzoek verricht,” zegt Van Rossum. “Maar Nederlandse handelaren waren in veel meer landen actief.”
Zo raakten Nederlanders eind 16e eeuw al betrokken bij slavenhandel aan de Afrikaanse Westkust. Volgens Van Rossum is het moeilijk te zeggen in welke landen Nederlandse slavenhandelaren precies actief waren. “Maar veel tot slaaf gemaakten kwamen uit de regio’s van het huidige Angola en Ghana.”
Steeds meer inzicht in de slavenhandel
Die Afrikanen werden door de Nederlandse West-Indische Compagnie naar Zuid-Amerika gebracht. Vanaf de jaren dertig van de 17e eeuw hoofdzakelijk naar Brazilië. Nederland veroverde dat land op de Portugezen vanwege de suikerplantages, zegt Van Rossum. “Daar werden tot slaaf gemaakte Afrikanen voor ingezet en zo explodeerde de Nederlandse slavenhandel.”
Eerder al was ook de Verenigde Oost-Indische compagnie zich bezig gaan houden met slavenhandel in de Indische Oceaan. Vanuit het huidige India, Bangladesh, Bali, Sulawesi en Myanmar werden zoveel mensen naar Batavia gehaald dat “een derde van de bevolking daar bestond uit tot slaaf gemaakten”. Ondertussen werden ook mensen van Madagaskar naar Zuid-Afrika en het huidige Indonesië gebracht.
Of al die landen excuses moeten ontvangen, is volgens Van Rossum aan de Nederlandse politiek. “Maar historici leveren steeds meer inzicht in de geschiedenis van slavenhandel. Naar schatting zijn tussen 600.000 en 1,1 miljoen slaven naar VOC-koloniën verhandeld”, zegt van Rossum. Excuses lijken hem daarom op zijn plek.
Meer dan 600.000 mensen verhandeld
Halverwege de 17e eeuw veranderde de dynamiek van de Nederlandse Atlantische slavenhandel. De Nederlanders raakten Brazilië weer kwijt aan de Portugezen en zo werden Curaçao en Suriname de belangrijkste plekken om tot slaaf gemaakten uit Afrika naartoe te brengen. Velen van hen kwamen via fort Elmina in Ghana.
Op Curaçao waren er plantages waar een deel van de tot slaaf gemaakten moest werken, maar de meesten gingen via de Antillen naar andere Europese koloniën. Tot in de 19e eeuw bleef dat de meest gangbare route. Van Rossum en andere historici schatten dat Nederlanders in de trans-Atlantische slavenhandel in totaal meer dan 600.000 mensen verhandelden.
Belangrijke jaartallen van het Nederlandse slavernij verleden
1602: Oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie, die zich in de decennia daarna bezighield met slavernij. Onder meer in het huidige Indonesië.
1621: Ontvolking en verovering van de Banda-eilanden door de VOC.
1630: Kolonisatie van Brazilië door de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hierdoor nam de trans-Atlantische slavenhandel een enorme vlucht.
1662: Monopolie van de West-Indische Compagnie voor slavenhandel via Curaçao
1814: Officiële afschaffing trans-Atlantische slavenhandel.
1863: Afschaffing van de slavernij in Suriname, tot slaaf gemaakten moesten nog tien jaar doorwerken.
2023: Excuses van de Nederlandse regering voor het slavernijverleden en waarschijnlijk 200 miljoen voor een ‘bewustwordingsfonds’.
Lees ook:
Peggy Wijntuin wacht al ‘anderhalve eeuw’ op excuses voor slavernij
Nog dit jaar maakt het kabinet excuses voor het slavernijverleden. ‘Daarmee erkent het kabinet de doorwerking van dit verleden.’
Vijf experts over de zin en onzin van excuses voor de slavernij
Autochtone Nederlanders zien weinig heil in excuses voor het slavernijverleden, waar vooral de Surinaamse en Antilliaanse gemeenschap om vraagt. Wat is de zin van excuses als het draagvlak zo gering is? Vijf experts geven het antwoord.
