Moet coach een beschermd beroep worden nu het aantal coaches explosief groeit?

U vraagt, wij draaien. Dat moeten veel coaches hebben gedacht bij het oprichten van hun praktijk, nu Nederlanders bij bosjes kampen met burn-outs en stress. Het aantal meldingen van overspannenheid en burn-out als beroepsziekte is sinds 2012 verdubbeld. In 2017 deden bedrijfsartsen 1962 keer melding van dit soort klachten, tien jaar eerder waren dat er nog geen duizend.

In totaal waren er volgens Nivel Zorgregistraties in 2017 naar schatting 248.000 mensen die bij de huisarts kwamen en de diagnose overspannenheid kregen. Vooral mannen van 40 tot en met 44 jaar en vrouwen van 35 tot en met 39 jaar hebben last van de klachten. Met name in de horeca, het onderwijs en de zorg vallen mensen uit.

Het aantal coaches dat zich op deze markt stort, groeit ondertussen nog veel sneller. Dat blijkt uit cijfers die de Kamer van Koophandel (KvK) heeft uitgezocht op verzoek van het Nationaal Stressdebat, dat vanavond is te zien bij omroep Max. Het aantal geregistreerde coaches voor stress en burn-out vertienvoudigde de afgelopen jaren van ruim 400 in 1999 naar een kleine 4500.

Is er sprake van wildgroei? Zo’n twee derde van de bedrijfsartsen en psychologen, aan wie omroep Max de cijfers voorlegde, vindt van wel. “Onze grootste zorg is dat we geen zicht hebben op de kwaliteit van coaches”, zegt een woordvoerder van NVAB, de beroepsvereniging voor bedrijfsartsen. “Zelf werken wij met een richtlijn voor psychische problemen op basis van wetenschappelijk onderzoek. Als een coach dat niet doet, kunnen er risico’s ontstaan voor de patiënt.”

Bedrijfsarts Marjolein Bastiaanssen schreef mee aan de richtlijn, die uit drie onderdelen bestaat. “In de eerste fase heb je tijd nodig om uit de situatie te komen, daarna moet je de situatie onder ogen zien en ten derde moet je dat vooral niet alleen doen, maar samen met je leidinggevende. Ook huisartsen en psychologen volgen deze richtlijn.”

Het is belangrijk dat coaches dit gedachtegoed kennen, zegt Bastiaanssen, en dat ze zorgvuldig omgaan met de balans tussen herstel en het ondernemen van activiteiten. “Het risico is dat ze anders geen goede kwaliteit leveren en herstel langer duurt dan nodig. Of ze doen loze beloftes, zoals dat je in dertig dagen van je burn-out af kunt zijn.”

Ondoorzichtig aanbod

Door de grote variatie is het aanbod ondoorzichtig geworden voor mensen met burn-outklachten, zegt woordvoerder Jolanda Jansen van NIP, de beroepsvereniging voor psychologen. “Bij ons heeft iedereen een wetenschappelijke opleiding gevolgd. Voor coaching heb je ook een opleiding nodig, maar sommige mensen baseren zich alleen op hun eigen ervaring. Dat is echt niet genoeg.”

Ook de Nobco, de grootste beroepsorganisatie van coaches in Nederland, vindt dat er sprake is van niet altijd bonafide ‘wildgroei’. “Mensen plakken een bordje op de deur en noemen zich coach op allerlei terreinen”, zegt een woordvoerder. “Daarom is het des te belangrijker om je aan te sluiten bij een beroepsorganisatie, en daarmee bij een ethische code en klachtenregeling, zodat klanten ergens verhaal kunnen halen.”

Om lid te mogen worden van de Nobco moet iemand minstens een gecertificeerde coachingsopleiding hebben afgerond, een ‘mensgerichte’ hbo of universitaire opleiding, of een opleiding aangevuld met mensgerichte vakken. De organisatie ziet de vraag naar stress- en burn-outcoaches toenemen. Er zijn inmiddels 2800 coaches bij Nobco aangesloten, waarvan ongeveer duizend coaches voor burn-out en stress. “Wij pleiten voor strengere bescherming en duidelijke richtlijnen voor het beroep”, zegt de woordvoerder. “Het landschap is nu heel versnipperd.”

Om van coach een beschermd beroep te maken, zoals dat van arts of advocaat, gaat de psychologen en bedrijfsartsen te ver. Maar het is wel belangrijk dat coaches transparant werken en dat de branchevereniging strenge minimumeisen stelt aan de kwaliteit, vinden de NIP en de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde. “Het is niet zo dat wij een hele beroepsgroep willen afkammen, want er zitten natuurlijk ook goede coaches tussen”, zegt Jansen. “Maar er moet echt beter zicht komen op de kwaliteit. Als je een zware burn-out hebt, kun je niets meer. Als je dat niet goed aanpakt, kun je iemand echt beschadigen.”

Het Nationaal Stressdebat wordt vanavond om 20.25 uitgezonden op NPO 2.

Maud van Aalderen

Arbeids- en gezondheidspsycholoog, Amsterdam

“Mensen met een burn-out kunnen beter met hun klachten naar een gekwalificeerde psycholoog gaan dan een coach. Ik vind het een heel serieus probleem, dat vraagt om mensen met een goede achtergrond.

“Je hebt tegenwoordig een coach voor van alles en nog wat, maar je kunt niet op elk onderwerp coachen. Als je zelf een burn-out hebt gehad, betekent het nog niet dat je iemand daarna goed kunt begeleiden. Dat kan een arbeids- en gezondheidspsycholoog wel. Daar zijn er maar iets meer dan honderd van in Nederland. Wij combineren klinische psychologie met arbeidspsychologie en doen ook aan psycho-educatie, oefeningen en opdrachten.

“Het is niet zo dat ik een hele beroepsgroep over een kam wil scheren, maar arbeidspsychologen nemen ook altijd de werkcontext mee. Dat is een groot verschil met andere begeleiders. Je kunt van alles met iemand doen, fysiek en mentaal, maar als iemand teruggaat naar het werk kan diegene weer keihard uitvallen. Je bent zelf misschien veranderd, maar het werk niet. Door dat te analyseren met cognitieve therapie, schema’s en leefregels, krijg je veel meer inzicht in wat jou stress geeft. Dat is geen taak voor een coach.”

Mascha Mooy

Coach en oprichter van Bye Bye Burnout, Amsterdam

“Ik werkte als consultant op de Zuidas en viel rond 2009 uit met een burn-out. Dat was toen nog helemaal geen ding, zeker niet bij jonge mensen. Het UWV kwam met allerlei diagnoses omdat ik zogenaamd geen burn-out zou kunnen hebben op mijn leeftijd. Dat vond ik een hele kwalijke zaak.

“Ik ben nooit begeleid en ging zelf maar aan de slag. Ik wilde niet meer in loondienst en ging me omscholen tot vitaliteitstherapeut bij Chivo, een post-hbo-opleiding. Daarna heb ik mijn eigen methode ontwikkeld, een programma van honderd dagen om van je burn-out te herstellen. Ik ben begonnen in 2013 en werk sinds een paar jaar met externe coaches. Al onze coaches moeten goed zijn opgeleid en aangesloten bij een beroepsvereniging.

“De markt voor coaching is echt shady. Er wordt ongelofelijk gefraudeerd. Ik vind het asociaal wat er gebeurt. Je kunt als ervaringsdeskundige niet zomaar de markt opgaan! Van de 4500 stresscoaches zijn er misschien maar honderd goed. Ik vind dat er minimale opleidingseisen moeten komen voor het vak. Mensen met een burn-out hebben hele zwarte buien, ze kunnen zelfs suïcidaal zijn. Dan moet je weten wanneer je moet doorverwijzen.”

Lees ook:

Burn-out: als het te zwaar wordt om iemand te zijn

Te veel stress of een te hoge werkdruk wordt vaak als oorzaak aangewezen voor een burn-out. Maar volgens cultuurfilosoof Maarten Coolen is er iets anders aan de hand. ‘Een burn-out treedt op als je het verhaal over je eigen identiteit niet meer kunt volhouden.’