Met een ‘poepfile’ en ‘huurvoetballers’ leren kinderen hun ziekte te begrijpen

Hoe vertel je een kind met leukemie wat het precies mankeert? Kanker in het bloed is te abstract. Maar ook bij te snel delende witte bloedcellen kan iemand van een jaar of tien zich weinig voorstellen.

De metafoor met een overwoekerde moestuin maakt de ziekte al inzichtelijker. Als gras (de kwaadaardige cellen) de groenten (gezonde cellen) in de weg zit, kunnen die niet meer groeien. Er zijn onkruidverdelgers nodig, een metafoor voor chemokuren. Die doden ook de goede planten, maar deze hebben daarna weer de kans om terug te groeien.

Op de nieuwe website Medifoor.nl brengen illustraties en eenvoudige tekstjes vijftig ziekten terug tot iets herkenbaars. Het idee komt van kinderarts Charlie Obihara, ruim vijftien jaar verbonden aan het Elizabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ ) in Tilburg. In de praktijk merkt hij hoe weinig kinderen, maar ook hun ouders, onthouden van wat er tijdens een spreekuur wordt verteld. “Vraag je of ze het hebben begrepen, dan zegt iedereen ja. Totdat je doorvraagt. Uit onderzoek in Nederland blijkt dat een derde van de patiënten niet de vaardigheid heeft om te snappen wat artsen zeggen. Ik wil de essentie terugbrengen tot een paar beelden. Niet als vervanging van de klassieke uitleg, maar ondersteunend.”

Met jonge artsen en een groep illustratoren van het artistieke collectief Huis van Betekenis ging hij aan de slag om een website te ontwikkelen. Een van de artsen is zijn dochter Ndidi, tevens chirurg in opleiding: “Artsen overschatten vaak wat er bij mensen blijft hangen”, zegt zij. “Ze gebruiken veel jargon. Wanneer ze overgaan op mediforen, vermijden ze onbewust die moeilijke woorden. De resultaten van de eerste testen zijn positief. Patiënten zijn meer tevreden en begrijpen door de simpeler uitleg beter wat hen wordt verteld.”

Het helpt iedereen

Dat is niet alleen goed voor de verstandhouding tussen arts en patiënt. Obihara is ervan overtuigd dat duidelijke beelden ook tot gezondheidswinst en lagere kosten leiden. Hij noemt het voorbeeld van een afweerstoornis, waarvan hij uit de praktijk weet hoe moeilijk die uit te leggen is. “Houdt een kind van voetbal, dan maken we de vergelijking met een voetbalteam dat zijn belangrijkste speler mist. Hoe los je dat op? Door een huurspeler aan te trekken. De immuunstof die per infuus wordt toegediend, is die huurspeler. Met dat inzicht kun je mensen motiveren hun medicijnen te nemen. Daarnaast voorkomen artsen met een duidelijke uitleg dat hun patiënten keer op keer bellen of zich onnodig bij de spoedeisende hulp melden.”

Op dit moment bevat Medifoor vijftig illustraties. Het is de bedoeling dat het er op termijn honderden worden, vertelt Ndidi: “Door rond te vragen bij collega’s merken we dat sommigen al eigen metaforen gebruiken. Het is zo zonde als ze die niet met elkaar delen. Misschien omdat ze niet beseffen hoe bijzonder ze zijn. Wij zouden graag een community creëren, zodat artsen en patiënten kunnen meedenken en ideeën insturen.”

Met een presentatie op een internationaal congres voor immunologen heeft Obihara ook over de grens al interesse gewekt. Vanuit Amerika kwam er een donatie met het verzoek om ook een Engelstalige Medifoor op te zetten. Die gaat er komen, al richten de ontwikkelaars zich eerst op grootschaliger proeven die voor de wetenschappelijke onderbouwing moeten zorgen. “Pas als we de impact bewijzen, krijgen we partijen zoals verzekeraars achter ons.”

Zelf kent hij geen enkele twijfel. “Niet voor niets wordt tijdens medische opleidingen meer aandacht aan communicatie besteed. Vroeger redde je het wel als je een goede arts was, alles werd van je aangenomen. Tegenwoordig is een patiënt kritischer en wil hij weten waarom hij drie keer per dag een pil moet slikken. Bovendien beslist hij mee over een behandeling. Dat kan alleen als je precies begrijpt wat er aan de hand is.”

Lees ook:

Het gesprek met de patiënt moet beter

Tip van een neuroloog: laat de patiënt bij de dokter de afgesproken behandeling samenvatten. Dan weet de arts dat zijn verhaal begrepen is. Dat is een van de adviezen van neuroloog Leo Visser.