Met de groei van de blauwe dronevloot, neemt ook het aantal vragen over de privacy toe

Betrokken bij een auto-ongeluk of een vermissing? Demonstreren op het Malieveld? Grote kans dat tegenwoordig een drone van de politie boven je hoofd hangt die precies ziet wat er gebeurt. Het aantal politiedrones, uitgerust met camera, is in drie jaar tijd verzesvoudigd. Inmiddels vliegen er ongeveer zestig rond die de eerste negen maanden van dit jaar al bijna 800 keer zijn ingezet. In 2019 werden de drone zo’n 550 keer gebruikt.

De politie wil de blauwe dronevloot de komende jaren uitbreiden naar ruim honderd vliegtuigjes. Sinds vorig jaar gebruikt de politie de drone ook voor de handhaving van openbare orde en veiligheid, zoals bij demonstraties. In de toekomst moet het onbemande vliegtuigje vaker soelaas gaan bieden bij opsporing van bijvoorbeeld hennepplantages in woningen.

Drones werden dit jaar nog ingezet bij een Black Lives Matter-demonstratie in Rotterdam en de handhaving van coronaregels in Den Haag en Apeldoorn. “In Rotterdam konden we heel snel zien hoe het drukker werd en of de anderhalve meter afstand werd nageleefd”, legt politiewoordvoerder Sherlo Esajas uit. Het middel is volgens de politie veel effectiever dan wanneer agenten alles enkel vanaf de grond in de gaten moeten houden. “Anders is het noodzakelijk om op elke hoek van de straat een collega neer te zetten.”

‘Het gevaar is dat demonstranten zich geïntimideerd voelen’

De politiezegsman zegt te snappen dat het toenemende gebruik van drones gevoelig ligt. “Maar we houden ons aan de regels en gebruiken het als extra ogen vanuit de lucht. Het is een toegevoegde waarde om te kijken hoe grote groepen zich bewegen en de drukte zich ontwikkelt of om een opstootje snel te signaleren.” Esajas benadrukt dat de politie de beelden van demonstraties live uitkijkt en niet opneemt.

Volgens de politie kan de maatschappij ‘erop vertrouwen’ dat zij zich aan alle wet- en regelgeving houden met betrekking tot drone-inzet. Jan Brouwer vindt die belofte niet genoeg. De hoogleraar recht en samenleving aan de Rijksuniversiteit Groningen ziet dat het gebruik van cameratoezicht door de politie niet goed is geregeld in de wet. “De politie beroept zich al snel op artikel 3 van de politiewet, maar daar staat eigenlijk alleen een taakomschrijving in.” In de wet staat dat de politie als taak heeft om, ondergeschikt aan het bevoegd gezag en met de geldende rechtsregels, te zorgen voor de daadwerkelijke handhaving van rechtsorde. “Daarin staat niks over de toekenning van specifieke bevoegdheden. Het takenpakket van de politie is heel breed.”

Het risico op inbreuk van privacy neemt toe

Vooral bij nieuwe manieren van cameragebruik zoals nu met drones, aanvaarden we volgens Brouwer in het begin de consequenties onder het mom van: ‘de politie moet haar taak goed kunnen uitvoeren’. “Maar cameratoezicht, ook met drones, moeten we in de wet goed regelen. Inclusief precieze voorwaarden waaronder dat mag en kan.” Het rommelt nu volgens Brouwer aan alle kanten. “Het gevaar is dat demonstranten zich geïntimideerd voelen met al die camera’s, denken dat ze worden opgenomen, en niet meer durven te demonstreren.”

Volgens Bart Schermer, universitair hoofddocent privacyrecht in Leiden, neemt het risico op inbreuk van de privacy toe, naarmate de politie de drones vaker gaat inzetten zoals nu het geval is. “Als je die drones stelselmatiger inzet, wordt de inbreuk ernstiger. Ook al slaat de politie de beelden niet op, de aard van het toezicht is anders dan een agent die op straat loopt. Je ziet de agent niet meer en diegene kan jou in de hele publieke ruimte volgen.” Dat gebeurt toch ook met een politiehelikopter? “Dat klopt, maar die zijn heel duur, en worden daardoor veel minder vaak ingezet. Het effect is dat de inbreuk automatisch beperkter van karakter is.”

Lees ook:

Drones controleren of u zich aan de coronaregels houdt, maar mag dat eigenlijk wel?

De politie stuurde op meerdere plekken in het land een drone de lucht in om te controleren of de coronaregels worden nageleefd. Juristen zijn kritisch: de inzet van dergelijke onbemande vliegtuigjes, uitgerust met een camera, gaat wel erg ver.