Ongeschreven regels
Meer parkeerboetes voor Marokkaanse Nederlanders: Onderzoekers zien institutioneel racisme bij boa’s in Utrecht
Boa’s van de gemeente Utrecht maken zich mogelijk schuldig aan ongelijke behandeling van inwoners met een migratieachtergrond.
Vaker een (parkeer)boete, een onbeschofte behandeling en grapjes met racistische ondertoon. Er zijn ‘eerste aanwijzingen’ dat een groep boa’s (buitengewoon opsporingsambtenaren) van de gemeente Utrecht zich structureel schuldig zou maken aan institutioneel racisme. Ze zouden inwoners met een migratieachtergrond ongelijk behandelen tijdens hun handhavingswerk.
Onderzoeksbureau Omlo heeft in opdracht van de gemeente Utrecht voor het eerst uitgebreid onderzoek gedaan naar institutioneel racisme bij een overheidsorganisatie. Het gaat daarbij om (on)geschreven regels en processen binnen de gemeente die leiden tot structurele ongelijke behandeling van mensen van verschillende afkomst, huidskleur of religie.
Boa’s zijn de uitzondering
Vier organisatieonderdelen van de gemeente zijn onderzocht. Daarbij zijn in formele regels en werkwijzen geen aanwijzingen gevonden voor institutioneel racisme. Maar dat ligt anders bij de informele werkwijzen van de afdeling Toezicht en Handhaving Openbare Ruimte, waaronder de boa’s vallen.
Zowel op de werkvloer als op straat vindt volgens de onderzoekers vooringenomen gedrag plaats dat ‘om meer dan incidenten’ gaat. Boa’s worden daar onvoldoende gecorrigeerd door bijvoorbeeld collega’s of leidinggevenden. Het beeld wordt bevestigd door sociaal betrokken inwoners in de stad. Die zien dat mensen met een migratieachtergrond het gevoel hebben dat ze ongelijk en anders behandeld worden door boa’s, onder meer in de omgang en bij het uitschrijven van boetes.
Meer parkeerboetes
Naast interviews met boa’s, teamleiders en het afdelingshoofd analyseerden onderzoekers ook cijfers van het aantal uitgeschreven boetes om foutparkeren. Daaruit blijkt dat tussen 2016 en 2019 verhoudingsgewijs meer bekeuringen zijn uitgeschreven aan foutparkeerders met een Marokkaanse of Turkse achtergrond dan aan mensen van autochtone afkomst.
Nederlandse BOA Bond: ‘Flinterdun rapport’
Ruud Kuin, voorzitter van de Nederlandse BOA Bond, noemt het onderzoek een ‘flutrapport’. “Elk geval van discriminatie en racisme is er één teveel en dat deugt per definitie niet. Daar moeten we altijd alert op zijn”, begint Kuin. “Niemand is vrij van vooroordelen.”
Maar, vervolgt hij kritisch: “Tjongejonge, wat hebben ze hier lopen zoeken. Het is onvoldoende onderbouwd. Er worden allerlei suggesties en aannames gedaan terwijl maar een heel kleine groep boa’s is ondervraagd en aan hun uitspraken worden te stellige conclusies verbonden. Dit vind ik echt flinterdun.”
Daarbij kan volgens de onderzoekers niet worden uitgesloten dat bevooroordeeldheid een rol heeft gespeeld. Een verklaring die de gemeente noemt is dat in wijken waar relatief veel inwoners met een migratieachtergrond wonen meer wordt gecontroleerd vanwege overlast. Cijfers van bijstandsfraude en andere opgelegde boetes leverden geen grote verschillen op tussen verschillende etnische groepen.
‘Even stoom afblazen’
Wethouder Linda Voortman noemt het ‘onacceptabel’ dat er sprake is van ongelijke behandeling door boa’s. “Voor racisme is geen plek”, stelt zij. “Ik vond het goed dat is geconstateerd dat er geen institutioneel racisme plaatsvindt in de formele processen, maar we zijn natuurlijk niet naïef. Als onderzoekers geen enkele vorm van ongelijke behandeling hadden gevonden, had ik mijzelf afgevraagd of er wel goed genoeg is gezocht.”
Als verklaring voor institutioneel racisme wijst de wethouder op veel boa’s die kort in dienst zijn en boa’s die na een zware dag soms even ‘stoom moeten afblazen’. “Maar dat praat op geen enkele manier goed dat zij op deze manier over inwoners spreken.” Onderzoekers zien daarbij de gebrekkige waarborgen in opleiding, inwerking, begeleiding en controle door collega’s en leidinggevenden. Een aantal geïnterviewde boa’s noemen de snelle uitbreiding van nieuwe medewerkers, terwijl ervaren boa’s zijn vertrokken als oorzaak.
Meer training en begeleiding
De gemeente zet in op investeringen in training en begeleiding, het onderwerp bespreekbaar maken en een sterk diversiteitsbeleid. Wethouder Voortman: “Ook vind ik het belangrijk om met inwoners in gesprek te gaan en uit te leggen waarom we bepaalde keuzes maken.” De wethouder zou graag zien dat meer gemeenten en andere overheidsorganisaties volgen met een onderzoek in hun eigen organisatie. “Het is goed om zelf in de spiegel te kijken en daar lering uit te trekken.”
Lees ook:
Er is institutioneel racisme, én een oplossing: minder intuïtie en meer verantwoording
Om institutioneel racisme in Nederland tegen te gaan, is meer controle nodig en moeten we minder vertrouwen op onze intuïtie, stellen onderzoekers van Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS).
