Meer belasting op vlees, vliegen en gas: alleen met strenge maatregelen kan Nederland klimaatdoelen nog halen

Meer belasting op gas en minder op elektriciteit, het verkleinen van de veestapel, een vlees- en zuivelbelasting en duurdere tickets voor lange-afstandsvluchten. Dit is slechts een greep uit de maatregelen die de Nederlandse overheid kan treffen om haar eigen klimaatdoelen te halen, stelt een nieuw onafhankelijk onderzoeksrapport dat in opdracht van het kabinet is uitgevoerd. Als deze maatregelen worden ingevoerd, zullen producten en diensten – van voedsel tot energie tot bijvoorbeeld autorijden – duurder worden voor burgers en bedrijven.

Op dit moment ligt Nederland niet op koers om haar eigen klimaatdoelen te halen. De overheid wil de broeikasgasuitstoot in 2030 met 55 procent verlaagd hebben ten opzichte van 1990, liefst met 60 procent. Hiervoor is strenger klimaatbeleid nodig, erkent ook minister Rob Jetten (economische zaken en klimaat), want met het huidige beleid haalt Nederland nog maar 39 tot 50 procent vermindering. Het vandaag verschenen onderzoek is volgens hem “een menukaart aan beleidsopties.” Binnen twee maanden wil hij binnen het kabinet beslissen welke maatregelen daadwerkelijk ingevoerd gaan worden. Niet makkelijk, gezien de onenigheid over bijvoorbeeld een vleesbelasting of meer belasting voor grote bedrijven.

Belasting op gas moet omhoog

“De Nederlandse voetafdruk is te groot, of het nu de productie of de consumptie betreft”, stellen de onderzoekers van het ‘interdepartementaal beleidsonderzoek’ (IBO), onder leiding van Laura van Geest. Ze presenteren een pakket van tientallen maatregelen die het kabinet kan inzetten om de broeikasgasuitstoot sneller omlaag te brengen. Omdat de overheid al een klimaatfonds van 35 miljard opgericht heeft voor groene subsidies en investeringen, zijn deze voorgestelde maatregelen vooral gericht op het zwaarder beprijzen van vervuilend gedrag. Met deze maatregelen kan Nederland haar klimaatdoelen halen, stellen de onderzoekers.

Een greep uit de ‘menukaart’ waar het kabinet over moet beslissen. De belasting op gas verhogen, zowel voor burgers als industrie, en die op elektriciteit verlagen. De energiebesparingsplicht voor bedrijven aanscherpen en strenger handhaven. Voor koop- en huurwoningen de isolatie-eisen verhogen. De veestapel verkleinen, en strengere duurzaamheidseisen aan veevoer stellen. Een belasting op vlees- en zuivel invoeren, om Nederlanders klimaatvriendelijker te laten eten.

Het kabinet kan de verkoop van zakelijke auto’s op benzine of diesel vanaf 2025 verbieden. Het kan mensen die ‘fossiel’ rijden zwaarder belasten naarmate ze meer rijden. Langeafstandsvluchten kunnen zwaarder belast – nu geldt er één bedrag aan vliegbelasting, of je nu naar Rome of Tokio vliegt. De CO₂-heffing voor bijvoorbeeld de industrie kon omhoog, nog duurder dan de huidige Europese regels voorschrijven. Het kabinet kan vrijstellingen voor energiebelasting afbouwen. Dit eist ook Extinction Rebellion bij haar protesten tegen ‘fossiele subsidies.’

7 miljard euro aanpassingskosten

Al deze maatregelen blijven slechts een greep uit de waslijst. Daar bovenop, stellen de onderzoekers, kan Nederland ook een hard ‘uitstootplafond’ introduceren. Dit gebeurt al op Europees niveau, maar Nederland zou volgens de onderzoekers een nog strengere maximale hoeveelheid broeikasgasuitstoot kunnen vaststellen, “om de zekerheid te vergroten dat de klimaatdoelen gehaald worden”.

De onderzoekers erkennen dat dit alles tot hogere kosten leidt. Dat vereist ‘een zorgvuldige politieke afweging’, stellen ze. Een eerste inschatting toont dat de maatregelen samen zo’n 7 miljard euro aan ‘aanpassingskosten’ zouden betekenen voor burgers en bedrijven. Tegelijkertijd ontkomt de overheid er niet aan. Wil het de nodige 22 megaton aan CO₂-equivalent besparen die nodig is om de klimaatdoelen te halen, zal het kabinet veel gesuggereerde maatregelen moeten doorvoeren. “No pain, no gain”, stellen de onderzoekers.

Minister Jetten wil voorafgaand aan de kabinetsonderhandelingen nog niet zeggen welke maatregelen hij zelf wel of niet ziet zitten. Over bijvoorbeeld een vlees- of extra vliegbelasting verwacht hij ‘veel politieke discussie’, zelf wil hij niet verder gaan dan de maatregelen ‘prikkelend’ noemen. Jetten benadrukt dat de klimaatdoelen in de wet zijn vastgelegd en ze dus gehaald moeten worden. Wel wil hij hoe dan ook een ‘klimaatrechtvaardige’ aanpak, zodat bijvoorbeeld mensen met een kleine beurs niet te hard geraakt worden. Ook zegt hij dat ‘zijn’ klimaatfonds van 35 miljard sommige lasten juist lichter zullen maken.

Lees ook:

Econoom Jason Hickel wijst op de waanzin. ‘Zelfs in een ecologische noodtoestand maken we nog SUV’s’

Als we het klimaat willen redden, moeten de economieën van westerse landen krimpen, stelt economisch antropoloog Jason Hickel. Woensdag spreekt hij de Tweede Kamer toe.