Longstay niet meer eindstation voor tbs’er, de helft stroomt uit

Het beeld van de afdeling longstay van een tbs-kliniek als plek waar je nooit meer wegkomt, is achterhaald. Volgens cijfers van de Landelijke Adviescommissie Plaatsing Langdurige Forensische Psychiatrische Zorg – kortweg de LAP – is de helft van de patiënten de afgelopen jaren alsnog terechtgekomen in een minder beveiligde zorginstelling. Een deel woont nu zelfs zelfstandig.

Tussen februari 2011 en november 2019 bracht de LAP advies uit over 223 tbs-patiënten op de longstay, een afdeling die sinds vorig jaar officieel de ‘langdurige forensisch psychiatrische zorg’ heet. 98 patiënten zitten nog altijd op die afdeling, 99 stroomden uit. De 26 anderen zijn inmiddels overleden, in de tbs-kliniek of daarbuiten.

Patiënten die op de longstay terechtkomen, hebben er flink wat jaren therapie op zitten. Toch is het volgens behandelaars nog altijd niet veilig om hen terug te laten keren in de maatschappij. De focus op de afdeling ligt niet meer op behandelen, maar op stabilisatie van de problemen en de kwaliteit van leven.

‘Opbergplek’

Tbs-patiënten zelf vrezen de longstay, zegt advocaat Abdel Ytsma van Bureau TBS Advocaten in Haarlem. De longstay staat bekend als de ‘opbergplek’. “En trouwens niet alleen bij mijn cliënten. Ook behandelaars spreken nog steeds over een verlies aan perspectief bij plaatsing op de afdeling.” Onterecht, zegt de advocaat die momenteel zo’n vijftien longstay-gestelden bijstaat. “Het blijkt kop of munt of je uitstroomt.”

Volgens de LAP is er de afgelopen jaren meer aandacht gekomen voor het perspectief van patiënten die al lang in het systeem zitten. Zo worden nu zogenoemde ‘zorgconferenties’ gehouden. Behandelaars, externe deskundigen en vertegenwoordigers van allerlei zorginstellingen komen dan bij elkaar om te kijken of ze de impasse bij een patiënt kunnen doorbreken. Het resultaat van die besprekingen is zo goed, dat besloten is al na acht jaar een zorgconferentie te organiseren voor een tbs-patiënt, in plaats van pas na vijftien jaar, zegt Ellen Leentvaar-Loohuis, secretaris van de LAP.

Ook Ytsma is te spreken over de zorgconferenties, waar hij als advocaat samen met zijn cliënt bij aanwezig is. “Twee uur lang wordt daar gepraat over de vraag wat er nog voor mogelijkheden zijn. Omdat er een brede groep deskundigen bij aanwezig is, voorkomt het blinde vlekken.” Wel ziet hij een uitstroomtraject regelmatig vastlopen omdat er geen geschikte instelling buiten de tbs-kliniek gevonden kan worden of er geen plek is. “Met name bij patiënten met een verstandelijke beperking zijn de wachtlijsten lang.”

Komt die focus op uitstroom ook de veiligheid van de samenleving ten goede? Volgens Ytsma gebeurt uitstromen stapje voor stapje en alleen als het kan. “We moeten ook niet onnodig voorzichtig zijn”, zegt hij.

‘Tussenvoorziening’

Ook de LAP noemt het een positieve ontwikkeling dat de longstay niet langer een ‘eindstation’ is. De afdeling is nu ook een ‘tussenvoorziening’, van waaruit verder wordt gezocht naar een oplossing voor iemand.

Dat de helft van de langdurige tbs’ers is uitgestroomd, betekent bovendien niet dat zij allemaal volledig vrij man zijn. Van de 99 patiënten wonen er vijftien zelfstandig. De anderen zitten bijvoorbeeld in andere GGZ-instellingen waar zij meer bewegingsruimte hebben, zijn in de ouderenzorg beland of in voorzieningen van begeleid wonen. In totaal is bij 29 voormalige longstay-patiënten de tbs inmiddels beëindigd, al staan verreweg de meesten van hen nog altijd onder toezicht.

Het ging niet bij alle tbs’ers goed nadat ze de kliniek verlieten. Zes van hen keerden terug nadat het buiten misliep. Volgens LAP-secretaris Leentvaar-Loohuis betekent dat niet direct dat er ernstige incidenten zijn geweest. “Die proberen we juist voor te zijn.” De LAP zegt de casussen te onderzoeken om ervan te kunnen leren.

Lees ook:

Richardo is al zestien jaar tbs’er: ‘Binnen de muren was het beter’

Toch wil hij graag terugkeren in de samenleving. Dat krijgt hij niet voor elkaar. “Huiseigenaren en werkgevers durven het niet aan met me, ik krijg geen tweede kans. Heb ik hier zo hard voor gewerkt?”

Tbs, achter de tralies of beide. Wat is erger?

Thijs H., de student die drie willekeurige mensen doodstak, kreeg tbs met dwangverpleging én een lange celstraf. Een opmerkelijke combinatie, vinden de experts.