Kunnen we een nieuwe asielcrisis voorkomen?

De komst van asielzoekers naar Nederland ligt op het laagste niveau van het jaar, zoals dat elk jaar zo is in de winter. Toch staat de asielopvang nu al vol in de schijnwerpers. Er zijn dit jaar tienduizenden opvangplekken nodig, bleek vorige week al uit berichtgeving in Trouw. NRC deed er vrijdag een schepje bovenop: ‘Nederland stevent af op een ‘maatschappelijk ontwrichtende’ asielcrisis’, kopte de krant op de voorpagina.

Is een dergelijke crisis te voorkomen? NRC heeft de hand weten te leggen op de laatste concept-prognoses van het opvangorgaan Coa. Als er niets verandert, dreigt binnen enkele weken al een tekort van duizenden opvangplekken, schrijft de krant. Volgens het Coa is dat wat kort door de bocht; de stukken gaan van de situatie uit waarin niets gebeurt, “en wij werken juist keihard”, aldus een woordvoerder.

Vertraging gezinshereniging bleek onwettig

Feit is dat de nood hoog is, erkende staatssecretaris Eric van der Burg (asiel, VVD). Zijn probleem is dat de resultaten die hij boekte weinig hebben uitgericht. Neem de asieldeal uit augustus. Onderdeel hiervan was dat het vertragen van gezinshereniging in twee jaar tijd zou zorgen voor ruim 12.000 minder vluchtelingen in de opvang. De teller bleef echter steken op 1200 vertraagde gezinsleden, omdat de maatregel onwettig bleek en inmiddels is opgeschort.

Ook de langverwachte asielspreidingswet waarmee Van der Burg iedere gemeente verantwoordelijk wil maken voor de opvang van asielzoekers is er nog niet. En als de wet er is, gaat die volgens het Coa niet eerder dan in 2024 verlichting bieden in de asielopvang.

Mogelijk meer asielaanvragen dan in 2015

Ondertussen moet het aantal opvangplekken groeien van 50.000 naar 75.000. Dat is niet voor niets: dit jaar doen mogelijk 45.000 vreemdelingen een eerste asielaanvraag in Nederland, staat in prognoses. Dat zijn er tienduizend meer dan vorig jaar en ook meer dan in 2015 toen miljoenen Syriërs naar Europa vluchtten en er gesproken werd van een asielcrisis.

Dat woord nam tot nu toe lang niet iedereen in de mond. Er is een opvangcrisis, stelden veel experts en politici vorig jaar, want de regering heeft sinds 2016 bewust op de opvang bezuinigd. Dat was vragen om problemen, gaf ook staatssecretaris Van der Burg toe.

Ook de Europese Unie vreest een asielcrisis

Maar de toon verandert. Ook de Europese Unie vreest een asielcrisis zoals in 2015 en zei deze week te willen optreden tegen landen van waaruit veel migranten komen. Van der Burg heeft die hulp uit de EU hard nodig; zonder Europese afspraken valt er voor Nederland weinig te beginnen tegen de komst van asielzoekers.

Ongeacht die Europese afspraken komen er dit jaar waarschijnlijk alsnog tienduizenden asielzoekers naar Nederland. Toch bekijkt de staatssecretaris die opgave even optimistisch als altijd. In plaats van opvangplekken voor vanavond, zoals vorig jaar, zoekt hij deze nu voor over enkele maanden, zegt hij. Eén van zijn oplossingen is dat tijdelijke opvangplekken die aanvankelijk dit voorjaar zouden sluiten, toch langer open blijven.

Nieuwe opvangplekken vragen om solidariteit

Maar om te voorkomen dat de crisis uit de hand loopt en ongeregistreerde vreemdelingen door het land zullen zwerven, zoals NRC beschrijft, zijn veel meer nieuwe opvangplekken nodig. Dat vraagt om solidariteit van gemeenten, en vooral van gemeenten die tot nu toe niet ‘ja’ zeiden als Van der Burg ze belde.

Het is aan de politiek om gemeenten tot die bereidheid te verleiden. Dat is een complexe opdracht, aangezien verschillende partijen, onder meer in de coalitie, juist een rem op asiel willen en daarom geen voorstander zijn van een gastvrij asielbeleid of gedwongen opvangplekken.

Zij worden gesteund door een meerderheid van de Nederlanders, blijkt uit meerdere peilingen. Bovendien zijn er in maart verkiezingen. Asiel wordt dan ongetwijfeld een thema, waardoor in plaats van solidariteit juist polarisatie rond het opvangvraagstuk dreigt. Hierdoor wordt het heel moeilijk om de tienduizenden opvangplekken die men zoekt ook echt te vinden, en zo een crisiszomer af te wenden.

Lees ook:

Plots klinkt de migratietoon van de EU keihard

EU-landen willen strenger optreden tegen landen vanwaaruit veel migranten naar Europa komen. De Europese Commissie laat haar bezwaar tegen grenshekken varen.

Is het rechtvaardig om asielzoekers juist in drukke provincies op te vangen?

Is het eerlijk dat de drukste provincies straks een veelvoud aan asielzoekers moeten opvangen? ‘Bedenk je dat veel vluchtelingen later alsnog in de Randstad terecht komen, bij hun huisvesting of voor werk.’