Wopke-Wiebesfonds
Kritiek op Groeifonds: ‘Het kabinet staart zich blind op economische groei’
Het Groeifonds van 20 miljard euro geeft met zijn focus op economische groei blijk van een smalle visie op de economie, vinden critici. Het fonds zou ook naar brede welvaart, bijvoorbeeld gezondheid en leefomgeving, kunnen kijken.
Niet groen genoeg. Uitsluitend gericht op economische groei. Vaag plan. Is het Nationaal Groeifonds – dat miljarden in de economie gaat pompen – er eindelijk, barst onmiddellijk de kritiek los. Milieuorganisaties als Greenpeace en Milieudefensie missen klimaatbeleid in de plannen. Uit de oproepen tot groen herstel na de coronacrisis lijkt weinig terug te komen. En economen plaatsen vraagtekens bij de eenzijdige blik op economische groei.
Het zogeheten Wopke-Wiebesfonds – naar de beide betrokken bewindslieden – gaat de komende vijf jaar twintig miljard euro in de Nederlandse economie investeren. Een jaar geleden, voor de corona-uitbraak, was het idee voor de pot geld er al. Maar door de pandemie was de lancering niet afgelopen voorjaar, maar maandag in wetenschapsmuseum Nemo.
Er werd hoopvol uitgekeken naar het Groeifonds. Als er binnenkort zoveel geld wordt uitgegeven, doe dat klimaatbestendig, hadden de planbureaus PBL, SCP en CPB eerder geadviseerd. Haal investeringen in schone energie naar voren, zei De Nederlandsche Bank. Let niet alleen op economische groei maar kijk naar brede welvaart, stelden de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (RLi) en de Sociaal-Economische Raad (Ser).
Geen harde klimaatcriteria
Het kabinet heeft die adviezen maar ten dele opgevolgd, constateert Jan Jaap de Graeff, voorzitter van de Rli. Zo zijn er geen harde criteria op het gebied van klimaat en natuur. “Investeringen hoeven slechts milieu, mensen en samenleving te respecteren, staat er. Maar nu zijn juist investeringen nodig die de overgang naar een duurzame samenleving echt bewerkstelligen.”
De focus van het kabinet op economische groei – gerekend in bruto binnenlands product (bbp) – is beperkt, ziet De Graeff. Investeringen komen alleen door de ballotage als ze daaraan bijdragen. Oog voor brede welvaart, zoals gezondheid en leefomgeving, komt op de tweede plaats. “Het kabinet ziet de groei van het bbp als voorwaarde voor het creëren van brede welvaart. Dat is wezenlijk anders dan hoe wij het zien: je moet die aspecten meteen meewegen bij het beoordelen van een investering.”
Econoom Dirk Schoenmaker, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, vindt het ‘ouderwets’. “Het is een beperkte visie op de economie. Economische groei en brede welvaart kunnen goed samengaan. Maar dan moet je wel ook naar de immateriële zaken kijken, bijvoorbeeld: draagt een investering bij aan meer gelijkheid, een betere gezondheid.” Collega-professor Bas Jacobs twitterde: “Rendabele investeringen met een immaterieel rendement, bijvoorbeeld minder CO2, worden dan niet gefinancierd.”
Investeren in groene en eerlijke samenleving
Zwak punt is volgens de economen dat het kabinet vaag is over waar de investeringen naartoe moeten. “Het is een gemiste kans om niet meteen groene doelen aan te geven”, stelt Schoenmaker. “De uitbreiding van het Europese treinennetwerk bijvoorbeeld, lightrail-verbindingen, versterking van het stroomnet. Je kunt dat geld maar één keer uitgeven. Dat kun je dan beter toekomstbestendig doen.”
Ook de milieuorganisaties Greenpeace en Milieudefensie wijzen daarop. “Het kabinet lijkt zich blind te staren op economische groei”, stelt Greenpeace. “Het is nu juist cruciaal dat we investeren in een groene en eerlijke samenleving. Dat betekent investeren in effectief klimaatbeleid, in onderwijs, in de zorg, in een omslag in de landbouw en in snelle treinverbindingen.”
Schoenmaker is wel blij met de aandacht voor innovatie in het Groeifonds, ook broodnodig voor die duurzame economie. Daarnaast hoopt hij dat de ‘commissie van wijzen’, die de investeringsplannen gaat beoordelen, wel oog heeft voor meer dan alleen economische groei. “Daar zitten zwaargewichten in met een publiek hart, zoals Robbert Dijkgraaf, Feike Sijbesma en Jeroen Dijsselbloem. Daar heb ik wel vertrouwen in.”
Directeur Hans Mommaas van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is vooralsnog ‘afwachtend positief’ over het Groeifonds. “Er staat dat investeringen moeten bijdragen aan het duurzame verdienvermogen van de Nederlandse economie. Dan kom je er niet onderuit dat het klimaat een hoofdrol moet spelen bij de beoordeling.”
Lees ook:
Groen uit de crisis? Hoe dan?
Nederland hobbelt achteraan met plannen voor groen herstel van de economie na corona, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving. Andere landen zijn al een stuk verder. Aan ideeën is in ieder geval geen gebrek.
Er dreigt een politieke strijd te ontstaan over het Wopke-Wiebesfonds
Een ‘Nationaal groeifonds’ moet de economie er bovenop helpen. Maar over de besteding van het geld dreigt nu al een politiek gevecht.
