Krappe begroting maakt de asielopvang alleen maar duurder, blijkt keer op keer

Ruim 500 miljoen euro verwachtte het kabinet vorig jaar nodig te hebben voor opvang en begeleiding van asielzoekers. Aan het eind van het jaar was de rekening opgelopen tot 1,5 miljard euro, doordat het aantal op te vangen asielzoekers en de kosten daarvoor veel hoger uitvielen dan geraamd.

Dit was geen uitzondering, maar het bewijs van een hardnekkig probleem, schetste de Algemene Rekenkamer begin dit jaar in een rapport. In 21 van de 23 jaren die het instituut onderzocht, waren de werkelijke uitgaven van de opvang van asielzoekers, uitgevoerd door het landelijke orgaan Coa, hoger dan vooraf begroot.

De voornaamste reden: er werd te vaak gekort op het aantal opvangplekken zodra het aantal asielzoekers afnam. Daarom moest er vorig jaar worden ‘opgeschaald.’ De huisvestingskosten van een asielzoeker stegen van 19 euro per bed per dag naar wel 150 tot 200 euro per bed per dag voor crisisnoodopvang.

In zee met dure detacheringsbedrijven

Iets vergelijkbaars gebeurde bij de inkoop van medische zorg voor asielzoekers, bleek maandag uit onderzoek van Trouw, De Groene Amsterdammer en platform Investico. Het Coa contracteerde in 2017 het concern Arts en Zorg, dat beloofde de huisartsenzorg voor asielzoekers voor veel minder geld te kunnen uitvoeren dan twee concurrent-inschrijvers, en veel goedkoper dan in de jaren ervoor.

Maar toen het aantal asielzoekers vorig jaar fors toenam moest het Coa in zee gaan met dure detacheringsbedrijven die nog altijd (huis)artsen, verpleegkundigen en doktersassistenten leveren. Hun hoge tarieven zijn onderdeel van de fors gestegen kosten die het Coa vorig jaar in rekening bracht bij het kabinet.

En dan is er naast de financiële, ook nog de menselijke kant. Sinds vorig jaar krijgen niet alle asielzoekers de medische zorg waar ze recht op hebben. Ook kinderen niet, die volgens de wet altijd direct toegang moeten hebben tot zorg. De Gezondheidsinspectie schreef er al meerdere brieven over.

Ook de kwaliteit van de opvang van asielzoekers stortte vorig jaar in, en werd door velen ‘inhumaan’ genoemd. Asielzoekers verbleven zelfs buiten of, zoals recent nog bleek in Den Bosch, tussen de ratten.

Grote personeelstekorten bij IND

Bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst speelt een soortgelijk probleem. Op de dienst werd in de jaren voor 2019 fors bezuinigd, en daarvan is de IND nog altijd niet bekomen. Gevolg: bij de dienst zijn de personeelstekorten zo groot dat asielprocedures tot wel 15 maanden duren, waar voorheen maximaal 6 maanden de norm was. Mede hierdoor neemt het aantal asielzoekers in de opvang toe, terwijl er juist een groot tekort is aan plekken.

De bezuinigingsdrang rond asielzoekers komt dus vaak als een boemerang terug. Volgens de Adviesraad Migratie en de Raad Openbaar Bestuur moet de financiering van de asielopvang echt anders, omdat de IND en het Coa voor financiering te zeer afhankelijk zijn van aantallen asielzoekers die op enig moment in Nederland zijn. De huidige manier van werken is dus onvoldoende stabiel.

Of dit lukt, is de vraag. De Algemene Rekenkamer becijferde dat vele opeenvolgende kabinetten sinds de jaren negentig goede voornemens hadden om de asielopvang stabieler en flexibeler in te richten. Het leidde amper tot verandering.

Lees ook:

Terwijl de zorg voor asielzoekers ernstig tekortschiet, worden commerciële bedrijven rijk

De medische zorg voor asielzoekers is niet in orde. Dat komt niet alleen door de opvangcrisis. Al jaren geleden waren er waarschuwingen dat er te veel op de laagste prijs werd ingekocht en dit gevolgen zou hebben voor de toegang tot zorg.